Türkiye’nin elektrik sistemi, Türkiye’nin en büyük makinesi konumunda yer almaktadır. Birbirine bağlı on binlerce tesis ve senkron çalışmasıyla, sizin ne zaman, ne kadar, ne tüketmek istediğinizi bilmeden, her türlü tüketiminize anında cevap verebilen bir sistem mevcuttur. Pek çok kişi bu büyük makinenin ne kadar büyük olduğunu, sadece yenileme için bile ne kadar harcama yapılması gerektiğini bilmemektedir. Belki bilmesi de gerekmeyebilir. Fakat Türkiye elektrik sistemi Türkiye’nin en büyük sanayi tesisi, en büyük makinesi ve en hayati altyapısıdır. Düğmeye her bastığımızda sadece elektrik bedelini düşünüyorsak, bu dev altyapıyı ayakta tutmanın maliyetini de düşünmemiz gerekiyor.

EPDK elektrik sektörü raporundan altyapı ve istihdam verileri alındı. Şirket değerlerinde TEİAŞ ve dağıtım şirketlerinde yıllık yatırım miktarı ve piyasa yatırımlarına bakıldı. Toplam sektör büyüklüğü çıkarıldı. Tüketilen elektrik tarafında ise ortalama bir kWh için kullanılan ortalama altyapı yatırımı çıkarıldı.

Analiz kapsamında: Türkiye elektrik sektöründe toplam üretim ve altyapı yatırımlarının büyüklüğü aşağıda verilmiş olup, istihdam rakamlarında EPDK verileri ve sektör kaynakları kullanılmıştır.

Şekil-1. Türkiye elektrik sektör büyüklüğü

Hatların yüksek ve düşük gerilim veya havai, yeraltı hattı olması çok farkeder. Fakat hesaplama yaparken ortalama 1 kWh için bunlar aynı kabul edilmiştir. Dolayısıyla birbiri ile toplanmıştır.

Tablo-1. Türkiye elektrik sistemi toplam büyüklükleri ve eskime sürelerine göre her yıl gereken yatırım miktarı

Türkiye elektrik sisteminde sadece yenileme için bile milyarlarca TL yatırım gerekmektedir.

Hiç elektrik üretilip tüketilmese bile sadece sistemi ayakta tutmak için, en az 24.000 km yeni hat, 14.000 MVA yeni trafo ve 18120 adet trafo yenilenmesi gerekir.

Yani sadece 1 kWh elektrik tüketmemizi, hem de canımızın istediği zaman tüketmemizi sağlamak için 600 milyar TL’nin üzerinde bir altyapıyı ayakta tutmak, bunu her yıl yenilemek ve her an da takip edip müdahale etmek gerekmektedir.

Türkiye’de her saat tüketilen her 1 kWh için ortalama:

– 2,6 kW’lık bir üretim altyapısı,

– 35,4 metre kablo,

– 10,3 kVA trafo gücü kurulmuştur.

Elektrik, bu sebeple biraz Google gibidir. Yani çok basit bir arayüzü vardır: Priz ve kablo gibi. Ama arka planda Türkiye’nin en büyük makinesinde, en büyük altyapısında 7/24, kar kış demeden yenileyen, müdahale eden ve yeni yatırım yapan büyük bir emek vardır.

Sonuç olarak; Bir kettle’ı açıp da 1 kWh tükettiğimiz zaman aklımıza sadece Keban’daki elektrik gelebilir. Fakat Keban’dan elektriği kendimiz alıp gelmiyoruz. Kar-buz demeden binlerce kilometrelik elektron yolculuğunu sürekli çalışır tutmak kolay iş değildir. Bunun arkasında büyük bir insan gücü ve altyapı var. Bu altyapı olmadan elektriğin hiçbir değeri olmazdı. Şebeke elektriği jeneratör ile elektrik üretmekten kat kat daha ucuza gelmektedir. Türkiye’nin bu en büyük makinesini, yani Türkiye elektrik şebekesini ve onun çalışanlarını, emeklerini doğru anlamak, haklarını teslim etmek zor olmasa gerek.