“Aşağıda okuyacaklarınız, Rusya’yı 50 milyar dolar tazminata mahkûm eden Yukos davasının dünyayı nasıl birbirine kattığının hikâyesi… Rusya, bu devasa meblağı ödemeyi reddediyor; artık icralık. Peki bu para nasıl toplanacak? İşte orası çok karışık… “ Habertürk’te Anıl Emre, tazminat davası ve Rusya’nın bazı mal varlıkların el konulmasıyla tekrar gündeme gelen “Yukos vakası”nın perde arkasını derledi:
“Yukos davası, Rusya’nın en güçlü iki adamının karşı karşıya geldiği 9 yıllık bir hukuk mücadelesiydi. Lahey Tahkim Mahkemesi Temmuz 2014’te, kararını verdi: “Rusya, 2003’te haksız yere el koyduğu, ülkenin en büyük pe
YUKOS’UN ŞİFRELERİ
Yukos davası, modern Rusya’nın güç savaşlarında sembolik bir öneme sahip. 2000 yılında Rusya Devlet Başkanı seçilen Vladimir Putin ilk yıllarını, kendisinden önce ülkenin yönetiminde söz sahibi olan, “oligark” adı verilen, enerjiden finansa birçok sektörü elinde tutan, medyayı kontrol eden milyarder işadamlarıyla güç savaşına girerek geçirdi. Ülkenin en zengin adamlarını topladığı Stalin’in eski kır evinde talimatları netti: “Servetlerinizi elinizde tutabilirsiniz. İşlerinizi yönetmeye devam edebilirsiniz. Ama bundan sonra ilgileneceğiniz sadece ticari işleriniz olacak. Siyasetten elinizi çekeceksiniz. Siz işinizi yapacaksınız, ülkeyi yönetmeyi bana bırakacaksınız.” Önceki yıllardaki güç sarhoşluğuyla Putin’in uyarılarını dikkate değer bulmayan birçok oligarkın sonu hapis ve sürgün oldu. Bunlardan biri de Mihail Hodorkovksi idi.
ZİRVEDEN ZİNDANA
Hodorkovksi, Putin öncesi dönemde yapılan özelleştirmeler sırasında elde ettiği Yukos isimli petrol şirketi sayesinde Rusya’nın en zengin, dünyanın ise 16. zengini haline gelmişti. Putin’i açıkça eleştiriyor ve siyasete olan ilgisini de gizlemiyordu. 2003’te canlı yayınlanan bir tartışmada Putin’in yakın çalışma arkadaşlarını rüşvet almakla suçladı. Aynı yıl, tutuklandı. Dolandırıcılık ve vergi kaçırma suçlamalarıyla hapse atıldı. Şirketine, 25 milyar dolarlık vergi cezası çıkartıldı. 2004’te hisselerini ortaklarına devreden Hodorkovksi, 2013 sonunda Putin tarafından affedilene dek hapiste kaldı.
KARAR VERİLDİ
Hodorkovksi’nin ortakları 2005’te Rusya devletini, Yukos’u kasıtlı olarak iflasa sürüklediği gerekçesiyle Lahey Tahkim Mahkemesi’nde dava etti. Uluslararası tahkimde, hiçbir ülke mahkemesine bağlı olmayan bir hakem heyeti tarafından görülen yargılama şirketin çoğunluk hissedarlarını haklı bulmuş, fakat Rusya devleti, 50 milyar dolarlık tazminatı ödemeyeceğini açıklamıştı. Böylece akıllardaki en büyük soru işareti, böylesine devasa bir meblağın nasıl tazmin edilebileceğiydi.
İLK ZAFER: BLOKAJ
Davacılar geçtiğimiz hafta, bu yoldaki ilk zaferlerini kazandı. Uluslararası hukuka göre, tazminat ödemeye mahkûm edilen bir devletin söz konusu tutarı ödemekten kaçınması durumunda, çeşitli ülkelerdeki ticari varlıkları icra yoluyla satışa çıkarılabiliyor. Ancak söz konusu sürecin işleyebilmesi için hakem heyetinin verdiği kararın, varlıkların bulunduğu ülke mahkemeleri tarafından tanınması gerekiyor, bu süreç de yıllar sürebiliyor. Bu sebeple davacılar, Rusya’nın ticari varlıklarının bulunduğu çeşitli ülkelere yaptıkları başvurularda, söz konusu varlıkların, mahkemenin tanıma sürecininbitiminden önce elden çıkarılmasının önlenmesi talebinde bulunmuşlardı. Fransa ve Belçika mahkemeleri, geçtiğimiz hafta söz konusu varlıklardan bir kısmını bloke etme kararı aldı. Fransa’da Rusya’nın en büyük ikinci bankası VTB’nin şubelerinde yer alan bazı hesaplar donduruldu. Bunlar arasında devlete ait bazı medya kuruluşlarının hesapları da olduğu belirtiliyor. Davacılara göre el koyulan 40’a yakın banka hesabıve 10’a yakın gayrimenkul bulunuyor. Belçika’da bloke edilen hesaplar arasında ise Brüksel’deki Rus büyükelçiliğinin ve Avrupa Birliği ve NATO yerleşkelerindeki Rus temsilciliklerinin banka hesapları olduğu belirtildi.
‘HUKUK İÇİNDE MÜCADELE EDECEĞİZ’
Fransız makamlarından konuyla ilgili açıklama yapılmazken, Belçika mahkemeleri birkaç gün içerisinde geri adım attı. Belçika’nın Rusya büyükelçisinin Kremlin’e çağrılarak mahkeme kararlarının “uluslararası hukuka açıkça aykırı” olduğu uyarısının yapılması ve Rusya’daki Belçika varlıklarına da benzer yaptırımlar getirilebileceğinin açıklanması üzerine, Belçika’daki blokaj kararları kalktı. Davacıların Amerika ve İngiltere’de de benzer adımların atılması için mahkemeye başvurdukları biliniyor. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in ekonomi danışmanlarından Andrei Belousov, benzer kararların başka ülkelerde de alınmasını beklediklerini kaydetti. Ancak Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov, kararlardan etkilenen Rus şirketlerinin, söz konusu ülkelerin Rusya’daki varlıklarının dondurulması için mahkemeye gitmeye hazırlandıklarını belirtirken, Putin tahkim kararını tanımadıklarını ve el koyma kararlarıyla “hukuk içerisinde” mücadele edeceklerini söyledi.
ESKİ PATRON TAZMİNAT ALAMIYOR
Rusya, AİHM’nin Yukos hissedarlarına ödenmesi gerektiğine karar verdiği 1.9 milyar Euro’luk tazminata ilişkin ödeme planını da sunmamıştı. Öte yandan Yukos’un satılan varlıklarından en büyük payı alan devlete ait petrol şirketi Rosneft’e karşı, eski Yukos hissedarları tarafından açılan davalar, nisan ayında sulh ile sonuçlanmıştı. Şirketin eski patronu Mihail Hodorkovksi, 2004’te tüm hisselerini ortaklarına devrettiği için tazminat kararlarının hiçbirinden yararlanamıyor. Ancak Facebook sayfasından kararları yorumluyor: “Bir Rus vatandaşı olarak olanlardan büyük bir mutluluk duyuyorum. Bu ülkemiz için sembolik bir an. Hırsızın, ne kadar güçlü olursa olsun cezadan kaçamayacağını gösteriyor…”
Kaynak: Enerji Enstitüsü