OPEC üyeleri, ABD’de petrol üretiminin artışını farklı şekillerde değerlendiriyor. İran, petrol fiyatlarının yüksek olmasını isterken Suudi Arabistan’ın yaklaşımı daha esnek. ABD’de petrol üretiminde yaşanan artışın OPEC içindeki görüş farklılıklarını derinleştirmesi sonucunda Afrikalı ve Arap üyeler arasındaki ipler iyiden iyiye gerildi.
Cuma günü Viyana’da toplanacak olan OPEC üyeleri, ABD’de artan kaya petrolü üretiminin etkisi konusundaki anlaşmazlıkları ele alacak. Durumdan en çok etkilenecek olan üyeler, fiyatlardaki düşüşün sürmesi halinde üretim miktarında da kesintiye gidilmesi için hazırlanılması gerektiğini savunuyor.
Kuzey Amerika’da petrol üretiminin artmasından en çok etkilenen ülkeler Cezayir ile Nijerya. Nijerya Petrol Bakanı Diezani Alison-Madueke, ABD’nin kaya petrolü üretimi yapmasını çok büyük bir sorun olarak nitelendiriyor.
Üretimde kesintiye gitme esnekliğine sahip olan üyeler ise Suudi Arabistan başta olmak üzere Körfez ülkeleri. Ancak OPEC delegelerinden bazılarının verdiği bilgilere göre Cuma günü yapılacak toplantıdan bu yönde bir sonuç çıkması olası görünmüyor.
İran ve Suudi Arabistan farklı görüşlere sahip
Son yıllarda organizasyon içinde artan güç savaşı daha da kızışabilir. Ülke içindeki harcamaları karşılayabilmek ve düşen üretim seviyesi ile mücadele edebilmek için fiyatların artmasını isteyen İran, Venezuela ve Cezayir; fiyatlardaki düşüklüğe direnme gücüne sahip olan Suudi Arabistan’ın liderliğindeki Körfez ülkeleri ile anlaşmazlık yaşıyor.
OPEC, 2008 yılında fiyatlarda keskin bir gerileme olmasını önlemek için üretimi günde dört milyon varilden fazla azaltma kararı almıştı. Ancak delegeler Kuzey Amerika’da üretimin artması, tarafları farklı şekillerde etkileyeceğinden koordineli bir karar almanın bu defa çok daha zor olacağını belirtti.
ABD’de ham petrol üretimi 1970 yılında zirve yapmış daha sonra 20 yıl boyunca aralıksız gerilemişti. Ancak 2008 yılında, kullanılan yeni teknolojilerin de yardımı ile kaya petrolü sayesinde üretim yeniden arttı.
Dünyada yapılan toplam petrol üretiminin yaklaşık üçte birine sahip olan OPEC üyelerinin ABD üretiminde uzun bir aradan sonra yaşanan bu değişim nedeniyle şaşkınlık yaşadığı açık. Organizasyon, 2010 yılında ABD ile Kanada’nın petrol üretiminin 2014 yılında günde 11.8 milyon varile yükseleceği tahmininde bulunmuştu ancak sadece iki yıl sonra bu tahmin günde 14.5 milyon varile yükseltilmiş durumda.
Fiyatların yüksek olması, ABD’ye destek sağlıyor
Kaya petrolü üretimi yapılabilmesi için petrolün varil fiyatının 70 doların üstünde sürdürülebilir bir seyir izlemesi gerekiyor. Fiyatlar, son iki yıldır Libya’daki iç savaş ile Basra Körfezi’ndeki gerginlikler gibi nedenlerle bu seviyenin çok daha üstünde seyrediyor.
ABD Enerji Bakanlığı’nın verilerine göre petrol üretimin artması sonucunda Nijerya, Cezayir ve Angola gibi Afrika ülkelerinin ABD’ye yaptıkları petrol ihracatı on yıldan uzun bir süredir kaydedilen en düşük seviyeye geriledi. İhracat, 2012 yılında 2011′e kıyasla yüzde 41 oranında düştü. Öte yandan Suudi Arabistan’ın ABD’ye olan petrol ihracatı ise 2012 yılında yüzde 14 arttı. Suudi Arabistan Petrol Bakanı Ali al-Naimi, enerji kaynaklarındaki artışın ülkesinin petrol piyasasındaki rolünü tehlikeye atmadığını savundu. Bakanın gerekçesi ise arzın yanı sıra talebin de artıyor oluşu. Ali al-Naimi konu ile ilgili olarak, “Kimsenin, arz miktarındaki artıştan korkması gerektiğini düşünmüyorum. Pasta büyüyor ve hepimiz payımızı alabiliriz” diye konuştu.
Afrikalı üreticiler durumdan memnun değil
Ancak Nijerya Petrol Bakanı Alison-Madueke, Suudi meslektaşı ile aynı görüşte değil. “Kaya petrolü, Afrikalı üreticilerin karşısındaki en büyük tehlikelerden biri” diyen bakan, ABD piyasasındaki payın bir kısmının kaybedilmesi sonucunda Afrikalı üreticilerin gelirlerinin yüzde 25′ini kaybedebileceklerini söyledi. Nijerya’da yapılan petrol üretimi ABD’nin kaya petrolü ile doğrudan rekabet edebilecek özelliklerde olduğundan daha fazla etkileniyor.
Suudi Arabistan’ın ürettiği petrolün cinsi ise daha farklı. Doğrudan ABD piyasası ile çalışmayan İran da durumdan şikayetçi. The Wall Street Journal Gazetesi’ne konuşan İran’ın OPEC delegesi Muhammad Ali Khatibi, ABD’de artan kaya petrolü üretimi ile talepteki zayıflığın fiyatları düşürdüğünü söyledi.
Energy Aspects’ten petrol piyasası baş analisti Amrita Sen, Venezuela ve İran gibi varil fiyatının 90 doları görmesi halinde sıkıntı yaşayabilecek ülkeler olmasının yanı sıra Suudi Arabistan’ın düşük fiyatları tolere edebileceğini söyledi. Haziran vadeli Brent tipi petrol dün 102,62 dolardan işlem gördü. Venezuela Petrol Bakanı dün yaptığı açıklamada, fiyatın 100 doların altına düşmesi halinde üretimin azaltılması için bastırabileceğini söylemişti.
ABD Enerji Bilgi Yönetimi’ne göre İran’ın batı ülkelerinin uyguladığı yaptırımlar nedeniyle geçtiğimiz yıl petrol gelirinde 26 milyar dolar kaybı oldu. Bu kaybın telafi edilebilmesi için İran’ın fiyatların yüksek olmasını talep ediyor.
IMF’nin tahminlerine göre Cezayir’de ise yol, istihdam ve konut gibi planlanan yerel harcamaların karşılanabilmesi için petrolün varil fiyatının 121 dolar olması gerekiyor. Hükümetin açıkladığı rakamlara göre ülkenin petrol ve gaz geliri 2012′nin ilk dört ayında yüzde 9 oranında geriledi. Cezayir Maliye Bakanı Karim Djoudi, ABD’nin kaya petrolü artışına bağlı olarak ülke gelirinde yaşanan düşüş nedeniyle hükümetin yerel harcamaları azaltmak zorunda kalabileceğini söyledi.
OPEC delegelerinin, ABD’de üretimin artmasını değerlendirme şekilleri de farklılık gösteriyor. Khatibi, Kuzey Amerika’daki üretim artışının dünya arzını günde 1.5 milyon varilden fazla artırdığını savunurken Körfez ülkelerinin tahmini artışın günde 500 bini aşmadığı yönünde.
Suudi Arabistan geçmişte anlaşmazlık yaşanan dönemlerde İran gibi üyelerin itirazlarına rağmen petrol üretimini artırmıştı. Suudi Arabistan, üretimde esnekliğe gitme lüksüne sahip tek ülke olması nedeniyle fiyatları da etkileyebiliyor.
Kaynak: Wall Street