EBRD’ye göre Rusya’nın yaptırımları kalıcı ve tam uygulaması halinde Türk ekonomisinde yüzde 0.3 ve 0.7 küçülme olabilir.
Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası (EBRD)’na göre, Rusya’nın Türkiye’ye yönelik ekonomik yaptırımları kalıcı olur ve tam uygulanırsa 2016 itibarıyla Türkiye’deki büyümeyi yüzde 0.3 ila yüzde 0.7 puan azaltabilir. Yaptırımların Rusya üzerindeki etkisinin ise sınırlı olma ihtimali bulunduğunu belirten EBRD, vanaları kapamasının Rusya’nın GSYH’sını negatif olarak etkileyebileceğini de bildirdi. EBRD, “Doğalgaz arzında 2016’da, şu aşamada oldukça ihtimal dışı görünen bir kesinti, Rusya’nın ihracat ve GSYH’sına zarar verecektir” dedi.
EBRD TÜRK-RUS GERİLİMİNİ DEĞERLENDİRDİ
EBRD uzmanları Rusya’nın Türkiye’ye karşı ilan ettiği ekonomik yaptırımların her iki ülke için yol açacağı kayıpları rakamsal olarak hesaplamaya çalıştı.
EBRD’den yapılan açıklamaya göre Rusya’nın Türkiye’ye yönelik ekonomik yaptırımları kalıcı olur ve tam uygulanırsa 2016 itibarıyla Türkiye’deki GSYH artışının yüzde 0.3 ila yüzde 0.7 puan azalmasına neden olabilecek. Yaptırımların Rusya üzerindeki etkisinin ise sınırlı olma ihtimali bulunuyor.
Yaptırımların etkisinin büyük bölümü turizmle ilgili ve yıl ortasında gündeme gelecek.
Uzmanlar yaptırımların halihazırdaki taahhüt işlerinin etkilememesine dikkat ettiklerini vurguladı.
EBRD uzmanları Türkiye ekonomisinin Rusya ile birkaç büyük kanaldan bağlantı kurduğunu belirtirken bunları şöyle özetledi:
1. Rusya Türkiye’nin ana enerji tedarikçisi. Türkiye doğal gaz tüketiminin yüzde 98.8’ini ithal ediyor ve Rusya bunun yüzde 56’sına karşılık geliyor.
2. Rusya Türkiye için 7’nci büyük ihracat pazarı. Türkiye’nin Rusya’ya ihracatı, toplam ihracatının yüzde 3.8’i, GSYH’sının ise yüzde 0.7’si.
3. Türk turizm sektörü Rusya piyasasıyla güçlü bağlara sahip. Rus turistler Türkiye’de 3 milyar dolar harcıyor, bu Türkiye GSYH’sının yüzde 0.3 ve 0.4’ü dolayında. Kış aylarında dahi Türkiye’ye Rusya’dan ayda 100 binin altında turist geliyor.
4. Türk müteahhitler özellikle inşaat sektöründe Rusya’da büyük operasyonlara sahip. Rusya’da imzalanan taahhütler 11 milyar dolar civarında ve Türk GSYH’sının yüzde 1.2-1.4’ünü oluşturuyor. Taahhüt sözleşmeleri 3-5 yıl. İnşaatçılar büyük ölçüde Türk işçi çalıştırıyor. Rusya’da çalışan 87 bin Türk’ten 55 bini inşaat şirketlerinde.
5. Rusya Türkiye’deki 4’üncü büyük doğrudan yabancı yatırımcı. Rusya’nın doğrudan yatırımları 730 milyon dolar ve Türkiye GSYH’sının yüzde 0.1’i düzeyinde. Burada yılda 400-450 milyon dolar olduğu sanılan Rus vatandaşlarının gayrı menkul bağlantılı yatırımları hariç. Ayrıca Rusya’nın Türkiye’de planladığı birkaç mega proje de var. Akkuyu nükleer santrali halen inşaat halinde, Türk akımı boru hattının planlaması da başlangıç aşamasında.
6. Bankacılık sektöründe bağlantılar sınırlı.
ENERJİ ARZINDA KESİNTİ YÜKSEK ORANDA İHTİMAL DIŞI
EBRD ekonomik bağlarda kötüleşmenin Türkiye’nin GSYH’sı üzerinde ihmal edilmeyecek oranda, ancak büyük de olmayan sonuçlara yol açacağını bildirdi. Türkiye üzerindeki etkilerin temelde düşük turizm ve gıda ihracat gelirleriyle Türk müteahhitlerin Rusya’daki yeni işlerin azalması şeklinde olacağı belirtildi. EBRD şöyle devam etti:
“Bu aşamada, enerji arzında bir kesinti yüksek oranda ihtimal dışı görünüyor. Yaptırımların ekonomiye maliyeti; halihazırda çalışan müteahhit ve işçilerin yaptırım dışı tutulması ve etkilenen ihracatçı ve müteahhitlerin hızla mal ve hizmetleri için alternatif piyasalar bulması şartıyla tahminlerin alt ucunda olacak.
Ancak yaptırımların, Türkiye’nin ülke risk primi ve fonlama maliyetini yükseltebilecek, beklenenden daha geniş bir etkiye yol açabilecek daha da artışı durumu gözardı edilemez.
Türkiye üzerindeki makroekonomik etki ılımlı olacakken, Rusya ile yakın bağları bulunan tek tek şirketler üzerindeki etkinin daha fazla olması ihtimali var…
Yaptırımlar Rusya’da enflasyon ve ithalat fiyatları üzerinde yukarı yönlü baskı oluşturabilir. Türkiye Rusya’nın en büyük ikinci sebze ve meyve kaynağı. Türkiye’den gıda ithalatına yasak, etkilenen ürünlerde ortalama yüzde 25 fiyat artışına neden olabilir, bu da 2016 genel enflasyon tahminini yüzde 0.1 – 0.2 artırabilir.
Ayrıca Türkiye dışarı seyahat eden Rus turistler için en önemli destinasyon. Seyahat yasağı iç turizmi artırabilse de var olan kapasite darboğazı fiyatlarda önemli artışa yolaçabilir. Bundan dolayı seyahat yasağı kalıcı olursa turizm hizmet fiyatları gelecek yıl yüzde 25 artabilir, bu da enflasyona 2016’da yüzde 0.5 ek artış getirebilir.
Hali hazırdaki yaptırımların Rusya’nın GSYH’sı üzerindeki etkisinin sınırlı olma ihtimali var. Gıdada iç üretim artışı ve iç turizmden daha yüksek gelir sağlanmasının GSYH üzerinde kısa vadede bazı olumlu etkileri olabilir.
Ancak hem gıda üretimi hem de iç turizmin sınırlı kapasitesi, elde edilecek bir yararın; gıda ithal fiyatları artarken gıda işleme sektöründe üretim maliyeti artışı ve ikinci olarak gıda ve turizm hizmetlerinin giderek daha pahalı hale gelmesi nedeniyle reel harcanabilir gelirde bir düşüşten dolayı, büyük ölçüde telafi edileceğini ortaya koyuyor.
Durum, enerji ihracının kesilmesi noktasına ulaşırsa bunun Rusya’nın GSYH’sını negatif olarak etkileme ihtimali var. Türkiye 8.3 milyar dolarlık hacimle (Rusya’nın GSYH’sının yaklaşık yüzde 0.6’sı) Rus gazının ikinci en büyük ihracat pazarı, Gazprom gelirlerinin yüzde 18.8’ini sağlıyor. Bu arzda 2016’da, şu aşamada oldukça ihtimal dışı görünen bir kesinti, Rusya’nın ihracat ve GSYH’sına zarar verecektir.
Yaptırımların Türk inşaat müteahhitlerinin şu andaki işleri dâhil genişletilmesi de Rusya’da yatırım ve GSYH’yı azaltabilecektir. Türk şirketleri şu anda, 2018 futbol Dünya Kupası için stadyum ve havaalanlarının inşası gibi büyük projelere dahil. Yukarıda belirtildiği gibi var olan önlemler dikkatle seçilmiş ve bunları kesintiye uğratmayacak gibi görünmektedir.”
Kaynak: Enerji Enstitüsü