Enerji tedarikçilerinin çeşitlendirilmesine ilişkin bir strateji ortaya koyan Enerji Birliği’nin taslak planına göre Avrupa Komisyonu, üye ülkelerin AB üyesi olmayan ülkelerle enerji anlaşmalarını imzalanmadan önce denetlemek istiyor.
Taslakta ‘aktif katılımın’, doğalgaz görüşmelerinde ‘Avrupa kurallarına uymayan’ ülkelerle hükümetlerarası anlaşmalardan kaynaklanan ‘yersiz baskı veya pazardaki bozulmaların’ önüne geçebileceği
AB hükümetlerinin şu anda, iç enerji pazarı ve arz güvenliğini etkileyen hükümetlerarası anlaşmalarla ilgili olarak Komisyon’u bilgilendirmesi gerekiyor. Taslakta, 2012’den kalan bu kuralların, kapsamının diğer türlü sözleşmelere de uygulanacak şekilde revize edilmesi gerektiği belirtiliyor.
Bazı üye ülkeler, Brüksel’in yetki gaspında bulunması gibi algılanabilecek bu girişime karşı çıkabilir. Ancak bu ‘zorunlu ön istişare’ isteği, Rusya ile altı AB ülkesi Bulgaristan, Macaristan, Yunanistan, Slovenya, Hırvatistan ve Avusturya arasında imzalanan bazı hükümetlerarası anlaşmalardan kaynaklanıyor.
Rus devlet tekeli Gazprom ile imzalanan gizli anlaşmalar, AB’nin devlet desteği ve rekabet kurallarına uymamıştı. Bu uyuşmazlıklar Rusya destekli Güney Akım boru hattının askıya alınmasına ve daha sonra Moskova tarafından iptal edilmesine yol açmıştı.
Komisyon’un Enerji Birliği’ne ilişkin duyurusunun 25 Şubat’ta yayımlanması planlanıyor. 30 Ocak tarihli taslak şu anda kurum içi görüşme sürecinden geçiyor ve önümüzdeki dönemde değişikliğe uğrayabilir.
Rusya ve Ukrayna
Enerji Birliği, AB’nin doğalgaz tedariğine Rusya’dan gelen tehditlere karşı bir cevap oluşturuyor. AB’nin Rusya’dan aldığı doğalgazın büyük bölümü, yıllık ihtiyacının yaklaşık yüzde 30’u, Ukrayna üzerinden geçiyor.
Rusya 2009 yılında vanaları kapatmış ve AB’de doğalgaz açığına yol açmıştı.
Durum o zamandan bu yana Kırım’ın ilhakı, Malezya Havayolları’na ait bir uçağın Rusya destekli ayrılıkçılar tarafından düşürülmesi ve AB’nin Rusya’ya yönelik yaptırımlarıyla daha da kötüye gitti.
Son olarak Rusya yanlısı isyancılar Ukrayna devletine bağlı birlikleri abluka altına aldı ve Avrupa arabuluculuğunda varılan bir barış anlaşmasını çökmenin eşiğine geçti.
AB buna rağmen ‘Rusya ile enerji ilişkilerini yeni bir çerçeveye oturtmayı, uygun bir zamanda değerlendirecek.’
Ancak taslağa göre bu yalnızca adil rekabet, pazarın açılması, çevrenin korunması ve güvenlik temelinde gerçekleşecek.
Bu sırada ise, belgede önemli bir transit ülke olarak nitelenen Ukrayna ile enerjide stratejik ortaklığın güncellenmesine özellikle dikkat edilecek.
Yeni tedarikçiler
Enerji ihtiyacının yüzde 53’ünü ithal eden AB, dünyanın en büyük enerji ithalatçısı konumunda bulunuyor.
Taslakta, AB’nin enerji tedarikçilerini çeşitlendirmek için bazı önlemler sıralanıyor. Taslakta, bu çabayı desteklemek için yeni bir enerji ve iklim diplomasisi girişimi yürütüleceği belirtiliyor.
Buna göre AB; Cezayir, Türkiye, Azerbaycan, Türkmenistan, İran, Ortadoğu ve Afrika gibi üretici ve transit ülkelerle anlaşmalar imzalamak için ‘tüm dış politika araçlarını’ kullanacak.
Avrupa Komisyonu’nun bir girişimi olan Güney Doğalgaz Koridoru üzerindeki çalışmaların ise, Orta Asya’daki doğalgaz kaynaklarının Avrupa’ya ithalatının kolaylaştırılması için yoğunlaştırılması gerekiyor.
Komisyon bir yandan AB çapında enerji altyapısı geliştirirken, diğer taraftan da kapsamlı bir sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) ve depolama stratejisi oluşturacak. LNG’nin taşınması için boru hatlarına gerek duyulmuyor ve bu sayede diğer kıtalardaki ülkelerden de tedarik edilebiliyor.
Belgede, LNG merkezlerinin Kuzey Avrupa’da arz güvenliğini güçlendirdiği belirtiliyor. Birden fazla tedarikçi için benzer merkezlerin inşasına Orta ve Doğu Avrupa ve Akdeniz bölgesinde de başlanması veya başlamış olanlarının tamamlanması gerektiği belirtiliyor.
Doğalgaz
Komisyon, doğalgazın yenilenebilir enerji açısından tamamlayıcı rol oynayabileceğini ve pek çok ülkede daha düşük karbonlu bir enerji alternatifi oluşturabileceğini düşünüyor.
AB Enerji Birliği’nin taslak planına göre AB’nin, kriz dönemlerinde ortak bir şekilde doğalgaz satın alması ve tedarikçi tekelleri kırması gerekiyor.
Ancak bu tür bir girişimin gönüllülük esasına dayanması, denetlenmesi ve Dünya Ticaret Örgütü kuralları ve rekabet hukukuna uyumunun sağlanması gerektiği uyarısında bulunuluyor.
AB Konseyi Başkanı Donald Tusk geçtiğimiz yıl Polonya başbakanıyken, üye ülkelerin güçlerini birleştirerek Rus devlet tekeli Gazprom ile daha iyi doğalgaz sözleşmeleri müzakere edebileceğine işaret etmişti. Gazprom, yılda yaklaşık 16 milyar metreküp doğalgaz tüketen Polonya’ya şu anda Avrupa’daki en pahalı tarifelerden birini uyguluyor.
Ancak Norveç gibi bazı ülkeler, ticaret kurallarını ihlal edeceği gerekçesiyle plana karşı çıkıyor.
Nükleer, petrol ve hidrolik kırma
Belgede, AB’nin nükleer enerji kullanan ülkeler için uranyum ithalatına yüksek ölçüde bağımlı olduğu uyarısında bulunuyor. Arz güvenliğinden kaynaklanacak sorunların önüne geçmek amacıyla, Euratom Antlaşması’na taraf olan ülkeler için geçerli olan şartlar güncellenecek ve sıkılaştıracak. Taslakta aynı zamanda AB’nin, başta ulaşım sektöründe olmak üzere petroldeki bağımlılığını azaltmak için de önlemler alacağı belirtiliyor.
Belgede, içeride üretilen enerjinin, AB’nin enerjide ithalata bağımlılığının azaltılmasına yardımcı olabileceği kaydediliyor.
Bunların arasında yenilenebilir kaynakların yanı sıra tartışmalı, ‘geleneksel olmayan petrol ve doğalgaz kaynakları’ da yer alıyor. Belgede, bunu araştırmayı tercih edecek ülkelerde olması ve AB’nin çevre standartlarına uyması halinde, hidrolik kırmanın da bir rol oynayabileceği belirtiliyor.
Kaynak: euractiv