Güneydoğu Avrupa ülkelerinin enerji bakanlarının, ülkelerin ihtiyaç ve amaçlarını görüşmek için Sofya’da bir araya geldiği sırada sızan bir belge, Avrupa Komisyonu’nun bölgedeki çeşitli sorunların üstesinden gelmesine yardımcı olma planlarına ışık tutuyor.
Komisyon’un 4 Şubat’ta tartıştığı bir iç yazışma belgesinde, AB yürüt
Avrupa Komisyonu’nun Enerji Birliği’nden sorumlu Başkan Yardımcısı Maros Sefcovic öncülüğündeki ‘yönelim tartışmasına’ bir temel oluşturması amacını taşıyan belgede, ‘Enerji adaları varlığını koruyor ve pek çok pazar, örneğin Güneydoğu Avrupa, komşularıyla gerektiği gibi bağlanmış durumda değil’ deniliyor. Belgenin dışarı sızan bir versiyonu, Alice Stollmeyer’in blog sayfasında yayımlandı.
AB ülkeleri Yunanistan, Bulgaristan ve Romanya’nın yanı sıra AB üyesi olmak isteyen Sırbistan, Makedonya, Arnavutluk, Kosova, Karadağ ve Bosna-Hersek, Avrupa’nın geri kalanıyla entegrasyonu zayıf olan büyük enerji adaları olarak değerlendirilebilir. Bölgede Macaristan, Hırvatistan, Slovenya, Slovakya ve Avusturya da yer alıyor.
Elektrik
Bölge, tarihin bir mirası olarak birbirine ancak kısmen bağlanmış durumda. Bölgede elektrik tedarik eden şirketler çoğu zaman tekel olarak faaliyet gösteriyor ve düzenleyici kuruluşlar da bağımsız bir rol üstlenmekte zorlanıyor. Yunanistan’da Kamu Elektrik Şirketi, ülkedeki elektrik dağıtımının yüzde 100’üne yakınını gerçekleştiriyor. Bulgaristan’ı ise üç kuruluş (CEZ, E.on ve Energo Pro) bölüşmüş durumda ve her biri, kendi bölgesinde tekel görevi görüyor.
Romanya’da ise Komisyon, devlet kontrolündeki hidroelektrik şirketi Hydroelectrica’nın bazı aracılara ve elektrik üreticilerine uyguladığı tercihli tarifeler hakkında soruşturma başlattı. Basında ise, bu uygulamaların arkasında yolsuzluk ve siyasi hırsların olduğundan şüpheleniliyor.
Bölgedeki elektrik fiyatları, daha eski AB üyeleriyle kıyaslandığında yüksek değil. Ancak düşük yaşam standartları sebebiyle bölgenin tamamı, nüfusun önemli bir bölümünün ‘(yüzde 20-30 arası) evlerini yeterince ısıtamadığı AB ülkeleri kategorisine giriyor.
E3G’nin hazırladığı yeni bir araştırmaya göreve göre şebekelerdeki darboğazları aşmak için ciddi yatırımlar gerekiyor. Avrupa Elektrik Aktarma Sistemleri Operatörleri Ağı (ENTSO-E), 2020 bölgesine kadar elektrik aktarma projelerine en az 10.8 milyar Euro yatırım yapılması gerektiğini tahmin ediyor. Dahası, bölgedeki elektrik santralleri yaşlanıyor ve Bulgaristan ve Romanya’daki kapasitenin yüzde 35’ten fazlasının 2020’ye kadar kapanması bekleniyor.
Doğalgaz
Ukrayna’daki kriz ve Rus doğalgazını Bulgaristan aracılığıyla AB’ye taşıması beklenen Güney Akım projesinin iptal edilmesi bağlamında Komisyon, Güneydoğu Avrupa’ya Kuzey Avrupa örneğini izleme ve çok sayıda tedarikçisi bulunan, sıvı doğalgaz merkezleri kurma tavsiyesinde bulunuyor.
Rusya’nın da benzer bir eğilimi takip ettiği görülüyor ve Rus yetkililerin son açıklamalarına göre Gazprom, Güney Akım ile AB ülkelerine götürülmesi planlanan doğalgazı, Türkiye-Yunanistan sınırında planlanan bir doğalgaz merkezi aracılığıyla ulaştırmayı planlıyor.
Komisyon, Aralık 2013’de Gazprom destekli Güney Akım boru hattıyla ilgili olarak, (Rusya, Bulgaristan, Sırbistan, Macaristan, Yunanistan, Slovenya, Hırvatistan ve Avusturya arasında imzalanan) ikili anlaşmaların tamamının AB yasalarına aykırı olduğunu ve en baştan müzakere edilmesi gerektiğini açıklamıştı. EurActiv’in daha sonra ulaştığı, Komisyon’dan Bulgar yetkililere gönderilen 14 Ağustos 2013 tarihli bir mektupta is Gazprom’a tercihli bir veri uygulaması sunulmasından, boru hattının inşasında hangi şirketlerle çalışılacağına karar verme yetkisi tanınmasına kadar bazı sıkıntılar dile getiriliyordu.
Belgede, ‘Avrupa Elektrik ve Doğalgaz Aktarım Sistemleri Operatörleri Ağı’ (ENTSO-E/G) güncellenecek ve bölgesel operasyon merkezleri oluşturulacaktır, böylece sınır ötesi elektrik ve doğalgaz akışı etkin bir biçimde planlanabilecek ve yönetilebilecektir’ deniliyor.
Komisyon aynı zamanda mevzuatın da güçlendirilemsi gerektiğini savunuyor.
Komisyon, Avrupa’nın Orta ve Güneydoğu bölgelerinin ‘özellikle kırılgan olduğunu’ göz önünde bulundurarak, belgede ‘Güneydoğu ve Orta Avrupa Enerji Forumu (SECEF veya CESEC) olarak adlandırdığı yeni işbirliği formatlarını hedefliyor.
Sekiz AB ülkesinin (Bulgaristan, Avusturya, Hırvatistan, Yunanistan, Macaristan, Romanya, Slovenya ve Slovakya) bakanları, Sofya’da Sefcovic başkanlığındaki bir toplantıda bir araya geldi. Kapalı kapılar ardında düzenlenen toplantıda, ilgili başkentlerin Komisyon’dan destek taleplerini dile getirmesi ve önümüzdeki reformların gerekliliğiyle ilgili olarak Sefcovic’in ekibinin görüşlerinin gündeme getirilmesi bekleniyor.
Kaynak: euractiv