2012′de ABD’nin İran petrol ve doğal gaz sektörüyle ilişkisi olan sözleşmeler bağlayan yabancı finansal şirketler de içinde finansal kuruluşlarına karşı yaptırımlar uyguladığını hatırlatsak yerinde olur. Kaydetmek gerek ki, Washington İran petrolünün miktarını azalttıklarını ıspatlayabilen kuruluşlara karşı yaptırımların uygulanmasını ertelemişti. Çin’in böyle bir etrelemeyi muntazzam almasına rağmen, belirli zamanlarda ithalatını azaltmadı. Ocak ayında Amerika, Çin ve bir sıra başka ülkeye karşı yaptırımların yürürlüğüne ara verdi. Amerikan makamları İran petrolünün ithalatına önemli derecede bağlı olan ülkelerin, cari ortalama ithalat hacimlerini korumaları halinde yaptırımlara maruz kalmayacaklarını açıkladı.
Peki, sonuç ortada. Çin gümrük dairesinin verilerine göre, 2014 yılının ilk 6 ayında İran petrolünün Çin’e ihracatı günde 630 bin varili oluşturarak geçen yılın aynı dönemindekine oranla yüzde 48 artış gösterdi. Bu, istatistiğin yapıldığı tarih boyunca yılın ilk 6 ayında İran petrolünün Çin’e yapılan ithalatının en yüksek göstergesidir. Bunu, İCİS Energy danışmanlık firm
İran’ın NİOC petrol devlet şirketi Çin ofisi müdürü Mahmud Hocati İran petrolünün Çin’e artan ithalatının artışına yol açan ABD yaptırımlarının hafifletilmesi olduğunu bildirdi. Bay Hocati, ABD hükümeti tarafından Çin’e yapılan baskının hafifletilmesinin İran ve ’6′lar grubu’ arasında İran’ın nükleer programına ilişkin hazırlanan sözleşmeyle bağlı olduğunu kaydetti.
Fakat Çin’e İran petrolünün ihracatının önemli dercede artacağını beklememek gerek. Eksper, Ulusal Enerji Güvenliği Fonu yöneticisi Konstantin Simonov anlatıyor.
İran, petrol ihracat kotalarının üyeleri arasında net şekilde belirlendiği OPEK üyesidir. Yaptırımların yürürlük sırasında İran kotasını Batı yönünde OPEK üyesi Suudi Arabistan kullandı. Öyle görülüyor ki, önümüzdeki günlerde Tahran ve Er-Riyad değişik yönlerdeki ihracat kotalarını gözden geçirmiş olacaklar. İran’ın Batı’ya petrol ihraç etmeye başlaması bir istisna değil. Bu yüzden İran’ın Çin’e ihracatını gözle görülür derecede arttırması işten değil. Çin ekonomisi, şimdi kabul ettiğinden daha çok hacimlerde petrolü gerek Rusya, gerekse İran da içinde, başka ülkelerden de alabilecek halde. Bir sır değil ki, 10 yıl içinde Rusya’dan Çin’e petrol sevkiyatı 5 katına çıktı.
İran İslam Cumhuruiyetinin Çin petrol pyasasındaki tüm aktivitesine rağmen, cari yılın ilk 6 aylık döneminde Çin’e yapılan petrol sevkiyatının yüzde 10 kadarı İran’a düşüyor. Bu, Suudi Arabistan ve Angola’dan sonra yalnız üçüncü göstergedir. Enerji Stratejisi Enstitüsü müdürü Vitaliy Buşuyev anlatıyor.
Çin’e petrol ithalatı çeşitlendirilmiş bulunuyor. Çin ekonomisinin kuralları işte böyledir. Bu yüzden İran’dan Çin’e petrol ithalatı önümüzdeki yıllarda önemli derecede azalmayacak. Her neyse, İslam Cumhuriyetinden Çin’e ham petrol sevkiyatının biraz artması olasıdır.
’6′lar grubu’ ve İran arasında kapsamlı bir sözleşmenin imzalanması halinde İran petrolünün Çin’e ihracatı için olanakların artması şüphe götürmez şeydir. Görüşmelerin yeni raundu 1 eylülde start alıyor.
İvan Zaharov/Ru