Deriner 260 Küçük HES’e Bedel

Geçen ay Çoruh Projeleri’ni gerçekleştiren DSİ 26. Bölge’de yapılanları gördüm. Deriner Barajı’nı gezdim. Bayburt ilindeki Mescit dağlarından kaynaklanan Gürcistan’ın Batum ilinden Karadeniz’e dökülen Çoruh Nehri, yıllık ortalama 6,3 milyar m3.lük akış hacmine sahip. Nehrin toplam uzunluğu 431 km.

Bunun 410 km.lik kısmı ülkemiz, 21 km.lik kısmı da Gürcistan sınırları içerisinde. DSİ 26’ncı Bölge Müdürü Muammer Keleş’ten öğrendiğime göre, enerji üretilebilecek toplam düşü (üst ve alt yükseklik farkı) 1.420 m. olan Çoruh, ülkemizin en hızlı akan nehri. 1962 yılında (Planlı dönemde) başlayan etüt çalışmaları sonucu, Çoruh üzerinde 10 baraj, yan kollar üzerinde 17 baraj ve Nehir tipi H.E.S. inşaatı planlanmış, toplam 27 tesisten yılda 10,3 milyar KWh yıllık enerji üretimi gerçekleştirilmesi hedef alınmış. Bu da Türkiye’de üretilen toplam elektriğin yüzde 2.5’i, hidroelektrik enerjinin ise yüzde 5’i kadar bir gücü ifade ediyor . Günümüzde derelerin üzerine elektrik elde etmek için inşa edilen küçük bentler de HES diye adlandırıldığından gerçek anlamda büyük-ciddi HES (Hidro Elektrik Santral) projeleri için inşa edilen barajlar küçümsenmeye başlandı. Bent başka, baraj başkadır. Deriner Barajı yatırımı 260 küçük HES‘e bedel bir yatırım.

Büyük Yatırım

Artvin ili sınırları içerisinde, Aşağı Çoruh Projesi’nde 5 baraj var. Bunlar Muratlı, Borçka, Deriner, Artvin ve Yusufeli Baraj ve H.E.S. tesisleri. Berta çayı kolu üzerinde ise Bayram ve Bağlık barajlarının inşası projelendirilmiş. Muratlı Barajı, Borçka, Deriner barajları tamamlandı. Artvin Barajı’nın inşaatına devam ediliyor. Yusufeli Barajı’nın ihalesi yapıldı. Deriner, Çoruh üzerinde inşa edilecek barajların en büyüğü. Yılda 2.3 milyar kWh elektrik üretecek. (Bilgi için :Türkiye’de kurulu güç 55 bin MW, yıllık elektrik üretimi 230 milyar kWh.dır. Elektriğin yüzde 23’e yakın kısmı sudan üretiliyor. Deriner 670 MW. güce sahip. Yılda 2.3 milyar kWh elektrik üretecek. Görülüyor ki, üretimi yüzde 1 artırmak için ne büyüklükte yatırım yapılıyor. Yatırımın devreye girmesi ne kadar uzun süre alıyor.) Deriner’in inşaatını gerçekleştiren ERG İnşaat’ın Başkan Yardımcısı Mahmut Görgülü’den aldığım bilgiye göre, beton kemer gövde dolgu tipi olan barajın gövde hacmi ve bağlı diğer yapıların toplam beton sarfiyatı 5 milyon m3 (Bana, harcanan çimento ile yapılacak 30 m. genişliğinde 25 cm kalınlığında beton yolun Türkiye’yi bir baştan öbürüne bağlayabileceği anlatıldı). Normal su kotunda 26 km2. büyüklüğünde göl alanı oluşuyor.

En Yüksek Beton Baraj

Deriner Barajı, 249 metre yüksekliği ile bugüne kadar Türkiye’de inşa edilmiş en yüksek beton baraj, kendi alanında dünyanın da 3. en yüksek barajı. Gelelim inşaat süresine ve de maliyete. Bizde böyle büyük projelerde sorun, bütçeden her yıl düzenli ödeneklerin ayrılamaması nedeniyle ve de projede öngörülmeyen sorunlar nedeniyle sürenin uzaması ve maliyetin artmasıdır. Baraj, DSİ’nin resmi verilerine göre 1998 yılında 711 milyon dolara mal olacak ve 2005 yılında bitecek şekilde ihale edilmiş idi. Ne var ki, DSİ’nin resmi verilerine göre 2 milyar dolara tamamlanabiliyor. Sayıştay tarafından yapılan incelemeye göre ise projenin toplam maliyeti faiz ödemeleri hariç 3,2 milyar doları buluyor. Çünkü bu tür projelerde istimlak harcamaları ve yol harcamaları da var. Barajn suları altında kalan Zeytinlik (Sirya), Kalburlu (İşhabil) ve Oruçlu (Orçuk) köyleri tümüyle, bazı köyler ise kısmen kamulaştırılmış. Baraj bağlantılı olarak Artvin-Erzurum yolu, Artvin-Şavşat Yolu ile çok sayıda viyadük, tünel inşa edilmiş.

Kaynak: EnerjiEnstitüsü