Bir Kış Gecesi Eğer Bir Yolcu eseri, yazarın okuyucuyla oynadığı bir kurgu ile sunulmuştur. Eksik ve yanlış basılan eseri değiştirmek için kitabı aldığı kitapçıya giden “baş kahraman okur” kitapçıda “kız okuyucu” ile karşılaşır. Eksik basılan eseri dert eden “baş kahraman okur” meseleye açıklık getirince bu durum “kız okuyucu’nun da ilgisini çeker. “Kız okuyucu” ile birlikte yanlış basılan kitabın orijinal ve doğru halini aramaya başlarlar.

“Bir Kış Gecesi Eğer Bir Yolcu” Calvino’nun okurlarla oynadığı, sesini ona yoğun biçimde duyurmaya çalıştığı, kurgusal olarak farklı, kimi zaman sıkıcı bir hale giren anlatımıyla postmodern roman türünden yazılmış bir eserdir. Calvino bu eserinde, eserin yazım sürecini cümle aralarında sunmaktadır. “Erkek okuru” kendine çekerek onu yazacağı eseri bulmak için yola düşürür. Bu bir tür materyal toplama biçimi gibi anlaşılmaktadır. Daha sonra “kız okuyucu” ile “erkek okuru” buluşturarak arama sürecinin yalnızlığından erkek okuru kurtarmaya çalışır. Kitabın sonunda ise bu iki kahramanın evlendiği anlaşılır, aranan kitabın da bir tür düğün hediyesiymiş gibi bulunduğu anlaşılır.

Eserin temel olarak konusu; bir kitabı bulmak için yola koyulan “erkek okurun” karşılaştığı kitaplar içinde aradığı kitabın izini sürmesi. Bu bir tür “arayanlar bulacaklardır” yargısına ulaştırır bizleri. Ne kadar okursan “hakikati” o denli yakınında hissedeceksin, belki de bulacaksın… Aranan belki de eserin eksik yanı değil, hakikatin ta kendisiydi. Bu yüzden de bir emek, bir huzursuzluk bir tür sabır gerekliydi. Hakikate de ancak bahsedilen bu aşamalara katlanacaklar ulaşacaktır.

Konu ilk başlarda “erkek okur” üzerinden giderken yazar bir anda “kız okuru” erkek okurun karşısına çıkartır ve arama sürecini genişletir. Bu da hakikate sadece tek bir kişinin ihtiyacı olmadığını, birçoklarının da “hakikat”e ihtiyaç duyduğunun gösergesi sayılabilir. Calvino, eserini ortaya koyarken yazma sürecine, okuma sürecine, bozma, yeniden kurma aşamasına okuru da tanık tutarak yazar. Bu bir tür “yazarın kendi mutfağına okurları da dahil etme, onlara gösterme biçimidir”. “Bir Kış Gecesi Eğer Bir Yolcu” bu bakımdan deneysel bir kitap olarak yazım sürecine okurda tanıklık etmektedir.

Kitap için genel bir tanım yapılacaksa bu “roman içinde roman olan bir kitap” olduğudur. Eser anlatım tarzıyla “bizi” yani “eseri eline almış olan bizi” kendi içerisine dahil ederek sanki kahraman bizmişiz gibi düşünülmesine neden olmaktadır. Bu durum Diego Velázquez‘in Nedimeler tablosundaki ressamın duruşu gibidir. Asıl olan tablodaki sunulan mıdır yoksa tablodan bakan ressamın gördükleri midir? Hayal ve gerçek arası bir kurgu…

Anlatımını “okur” üzerinden yapan Calvino, bu eseriyle postmodern edebiyatın önemli eserlerinden birine imza atmıştır. Tıpkı Faulkner’in Ses ve Öfke romanı gibi.

Okumak kimi zaman yönergesi sadece kayıp atlaslarda çizilmiş olan yönlere kayıp gitmektir.

Hiçbir pusula okumanın götüreceği yönü tahmin edemez. Çünkü okumak insanın yön duygusunu kaybettiği ve bir anda farklı yerlerde bilinmeyen mekanlara götüren bir serüvendir.

Italo Calvino’nun “Bir Kış Gecesi Eğer Bir Yolcu” isimli eseri de bahsettiğimiz okumanın farklı bir boyutu olarak karşımıza çıkmaktadır. Çünkü her yazarın ortaya koyduğu eser farklı bir okuma biçimselliğini de kendisiyle getirir. Calvino bu eserinde okuma telaşı ve bir eserin bulunması hakkında verilen çabayı dile getirerek okuma merakını sorguluyor. Bunu sorgularken de kitaplar arası geçişle okurun zihnini eser üzerine yoğunlaştırmaya çalışıyor.

Kitabı bulmak için yola koyulan ve araştıran Okur ile Ludmilla (kız okurun isminin olduğunu öğreniyoruz) eserin bir çeviri olduğunu ve bu çeviri yapılan dilin Kimmerce olduğunu öğrendikten sonra bu dilin uzmanı Uzzi Tuzzi ile iletişime geçerler. Uzzi Tuzzi, Kimmerce Dili profesörü olarak görev yapmaktadır.

Muhammet Alperen ERTAŞ – Kişisel Gelişim Ar-Ge ve İnceleme Editörü –  alperenertasss@gmail.com