Akıllı şebeke & sayaç nedir? Türkiye ‘de dönüşüm nasıl ilerlemektedir?
Günümüzde satın aldığımız cihazlarda, kullandığımız araçlardaki uygulamalarda ve hatta evimizin kendisinde bile akıllı sıfatını aramaya başladık. Peki bu materyalleri akıllı yapan nedir?
Birçok cihaz oldukça yetenekli olmasına rağmen bu sıfatı kazanma fırsatını bulamamıştır. Akıllı şebeke ve sayaç dünyasında bu sıfat verilere online olarak ulaşmak ile verilmektedir. Hepimizin evlerimizde kullandığı elektronik sayaçlar 2003 yılında piyasaya çıktıklarında akıllı olarak adlandırıldılar, çünkü bize digital takip ve farklı tarife imkanları sundular. Akıllıydılar fakat çoğunluğu biz yanına gitmedikçe bizimle iletişime geçmiyorlardı.
Sonraki adımda uzaktan sayaç yönetimi uygulamalarının başlaması ile kısa zamanda tüm enerji tüketiminin yarısına yakınının izlenir hale getirmesi sağlandı. Bu büyük tüketim yerlerinin dağınık ve genellikle bir sayaca bir modem kullanma zorunluluğu olması nedeniyle GSM teknolojisi tercih edildi.
2010 yılı itibari ile akıllı sayaç yatırımları hız kazanmakla birlikte farklı teknoloji ihtiyaçları da çıktı. Dünya genelinde çok büyük farklı haberleşme teknolojileri projeleri yapıldı ve aynı hızda yenileri de yapılmaktadır. Örneğin; İtalya 35 milyon sayacını enerji hattından haberleşen PLC teknolojisine geçirmiştir. Geniş coğrafyalı Amerika kıtasında PLC yanında havadan radyo frekansı ile haberleşen RF sayaçları da yüksek adetlerde kullanılmıştır. Bunun yanında Fransa vb. Avrupa ülkelerinde de büyük projeler başlamış ve hızla devam etmektedir. Bu gelişimde büyük etkiyi 2020 yılına kadar % 80 akıllı sayaca geçmeyi hedefleyem Avrupa Birliği Direktifi de (DIRECTIVE 200972EC) yaratmaktadır.
Türkiye bu teknolojilerde nerede diye bakarsak, 2015 yılına geldiğimizde ülke genelinde yaklaşık 250.000 akıllı sayaç çalışır durumdadır. PLC ve RF teknolojileri halen bu sayının % 10 ’undan fazlası olmamasına rağmen bundaa sonraki yatırımlar bu alanda yapılacaktır.
Bu yeni teknolojilere geçiş ile beraber otomatik okuma, fatulama ve kesme-açma gerçekleşmesi yanında sayaçların bir şebeke şeklinde ve eş zamanlı takip edilebilmesi amaçlanmaktadır. Operasyonel getirilerden daha fazla olan şebeke kazanımları tüm şebekenin anlık izlenmesi ile sağlanacaktır.
2016 itibari ile akıllı sayaç uygulamaları daha düşük tüketimli fakat trafo başına müşteri sayısı yüksek adetlerde olan yerlere uygulanacaktır. Coğrafi olarak aynı bölgede yoğunlaşmış bu yerlerde, hibrit haberleşme çözümleri kullanılması ile toplam maliyetlerin azalması ve şebeke takip avantajları oluşacaktır.
Sayaç yönetimi kazanımlarında, sayaçlarının çoğunluğunun yeni teknolojiler (PLC, RF vb.)üzerinden uzaktan izlenebilmesi ile sayaç okuma ve uzaktan açma kesme yapılmasına ait harcamaların yapılmasına gerek kalmayacaktır. Bu harcamaların azaltılması yapılırken yeni oluşacak sistemin aksama yapmasına karşın belli bir miktar sayacın yine otomasyon olmadan insan gücü ile yapılabileceği göz önünde bulundurulmuştur.
Şebeke yönetimi kazanımlarında, kesinti/arızaların tespitinin daha kolay yapılabilmesi ile kesinti süreleri azaltılabilecek, müşteriye anlık gerçek durumun cevabının otomatik verilebilmesi ile müşteri hizmet maliyetleri azaltılabilecek, tüm noktaların bir ağaç yapısında izlenmesi ile dengesizlikler ve kayıplar azaltılabilecektir. Şebeke gerçek durumunun bilinmesi nedeniyle, bu sistemin kurulması bahsedilen her alanda tamamen iyileşme sağlamasa da ciddi oranlarda katkılarda bulunabilecektir.
MDM (Sayaç Veri Yönetimi) anlık toplanan hacimli verilerden fayda elde edilmesini sağlayan büyük veri (Big Data) uygulamalarının yapıldığı yer olacaktır. MDM sayesinde verilerin Doğrulama, Tahminleme, Düzeltmesi yapılabilecek, diğer altyap sistemleri ile entegrasyon sağlanabilecek, fayda elde etmeye yönelik analizler yapılacilecek, karar destek raporları alınabilecek ve operasyona anlık takviye ile katkı sağlanabilecektir.
Son kullanıcılara yansıyacak faydalar ise evdeki cihazların uzaktan yönetimi, enerji tasarrufu amaçlı anlık takip ve şebeke işleticisinden hızlı bilgi alma yönünde olacaktır.
Ayrıca hızla sayısı artmakta olan evlere özel yenilenebilir enerji tesislerinin yönetimi ve elektrikli araçlara yönelik uygulamaların kullanımında çok kritik bir rol oynayacaktır.
Tüm elektrik enerjisi sektörünün kasası olan sayaçlar bu temel rolünün yanında yeni uygulamalar getirerek hayatımızı kolaylaştırmak için kendini daha da geliştiriyor, önümüze her geçen gün yeni fırsatlar sunuyor.
Akıllı sayaçlara yatırım yapmanın ve sunduğu fırsatları kaçırmamanın, enerji işletmecileri için de akıllı bir seçim olduğu son yıllarda kendini kanıtlamıştır.
Doğan SEVÜK – Smart Grid Architect
Kaynak: Enerji Enstitüsü