Deniz üstünde (offshore) üretilen enerji, küresel petrol ve doğalgaz arzının en önemli parçası olmakla beraber yenilenebilir enerji kaynaklı üretimde de giderek daha önemli bir rol oynayabilir.
Kaynaklar fazla olmasına rağmen offshore projeler, okyanuslara uygulanan baskılara karşı, değişen piyasalarda ve politika yapısında kendi değerini ispatlamalıdır.
Rüzgar kaynaklı offshore elektrik üretimi son yıllarda hızlı bir şekilde artmıştır. Bu artış daha ziyade Avrupa’nın Kuzey Denizi’nin sığ sularında gerçekleşmiştir. 2010 yılında Meksika Körfezi’nde yaşanan Deepwater Horizon kazasında ortaya çıkan petrol sızıntısı, offshore hidrokarbon endüstrisi için önemli bir yenilgi olmuştur. Ayrıca, kaya gazı devrimi, düşük fiyat ortamı ve uzun vadeli talepteki belirsizlikler bu sektörde sarsıntıya yol açmıştır. Offshore rüzgar giderek artsa da henüz toplam elektrik üretiminin %0,2’sini karşılamaktadır. Offshore rüzgar, onshore ve diğer düşük karbonlu seçeneklerin yüksek rekabetiyle karşılaşmaktadır.
OFFSHORE PETROL VE GAZ PROJELERİ DÜŞÜK FİYATLI DÜNYA İÇİN YENİDEN TASARLANIYOR
Offshore petrol ve gaz şirketleri kaya gazı devrimiyle ortaya çıkan düşük fiyatlı ortamda sürdürülebilirliklerini sağlamak için araştırma geliştirme çalışmaları yapmaya devam ediyor. Bu çalışmalar sayesinde, offshore petrol ve gaz projelerinin maliyetleri son yıllarda keskin bir şekilde azaldı. 2014 yılında petrol fiyatlarının dibi görmesinden sonra, derin su projeleri genellikle ertelenen ya da iptal edilen ilk projeler oldu. Bu projelerin yerini kaya gazı ve petrol yatırımlarını da içeren kısa vadeli yatırımlar aldı. Ancak yeni dönemde, offshore projelerinden sadece en iyi olanları çok daha güçlü bir şekilde oyuna girmeye başladı. Zamanında, Meksika Körfezi ve Norveç kıyılarındaki projelerin maliyetini karşılaması için petrol fiyatlarının en düşük 60-80 $/v olması gerekirken, şu anda 25-40 $/v seviyelerine düştü. Artık tasarımlar basitleştiriliyor, standardize ediliyor ve bazı durumlarda küçültülüyor. Ayrıca, offshore hizmetlerinde ve teçhizatlarında rekabetin artması maliyetlere aşağı yönlü baskı uyguluyor. Offshore operasyonlarda maliyetleri düşürmek ve verimliliği arttırmak için dijitalleşmeye önem veriliyor.
Doğalgaz talebinin 2040’a kadar %50 artacağı ve petrol tüketiminin de artmaya devam edeceği dünyada, offshore hidrokarbon kaynaklarının da gücünü koruyacağı öngörülüyor. “Yeni Politikalar Senaryosu”na göre, sığ sularda bulunan olgun havzalarda yapılan petrol üretiminin düşmesi; bu düşüşün de derin sularda yapılan üretim ile dengelenmesi bekleniyor. Petrol aramaları yakın zamanda azalmış olsa da son 10 yılda keşfedilen petrol ve doğalgaz rezervlerinin yarısı derin sularda gerçekleşti. Derinsu üretiminde Brezilya lider konumda bulunuyor, Meksika’da ise 2016 yılından beri yapılan ihaleler sayesinde hızlı bir artış gözleniyor. ABD, Guyana ve Suriname gibi yeni oyuncularda da benzer artışlar gözleniyor.
2040 yılına kadar üretilecek olan 700 bcm gazın yarısı derin sularda, kalan yarısı ise sığ sularda üretilecek. Böylece, offshore üretimi 2040 yılında toplam gaz üretiminin %30’unu karşılayacak. Brezilya’dan Avusturalya ve Doğu Akdeniz’e kadar birçok ülke ve bölge bu artışa katkı sağlayacak olsa da, asıl artış dünyanın en büyük gaz sahasının geliştirildiği Orta Doğu’dan (İran’da bulunan Güney Pars Sahası ve Katar’da bulunan Kuzey Sahası) ve Tanzanya ve Mozambik’te keşfedilen devasa gaz sahalarını bulunduran Afrika’dan gelecek. “Sürdürülebilir Gelişim Senaryosu”na göre, offshore gaz alanında gelişmeler sabit kalırken, petrol talebinin düşmesiyle sermaye-yoğun offshore petrol projeleri için yatırımlar tersine dönecek.
OFFSHORE RÜZGAR: SEKTÖRÜN YENİ ÇOCUĞU
Politika desteği, teknolojik gelişmeler ve tedarik zincirinin olgunlaşmasıyla offshore rüzgar, yenilenebilir kaynaklı üretim bakımından giderek daha uygulanabilir bir seçenek olacak. Bu gelişmeler sayesinde, kıyılardaki sürekli ve yüksek hızlı rüzgarlar kullanılarak daha fazla elektrik üretilebilecek. Son zamanlarda offshore rüzgar yatırımları giderek arttı. Karadaki rüzgar santrallerine göre boyutu ve yüksekliği ile ilgili daha az kısıtlama bulunan offshore rüzgar türbinleri devasa boyutlara ulaştı. Ticari olarak kullanılan türbinlerin yüksekliği 2010 yılında 100 metrenin (3 MW’lık kapasite) biraz üzerinde iken, 2016 yılında 200 metreye (8 MW) ulaştı. 260 metreye ulaşan 12 MW’lık türbinler de geliştirilme aşamasında.
Kurulumların kıyı bölgelerden uzaklaşmasıyla daha kaliteli rüzgar kaynakları ve kapasite faktörlerine ulaşılıyor. Maliyeti düşürmenin yanı sıra, bu gelişmeler offshore elektriğin şebekeye entegrasyonunu kolaylaştırıyor. İlk yüzen rüzgar türbin projeleri de, offshore petrol ve doğalgazda kullanılan konseptlerden faydalanarak, operasyonel hale geliyor. Yüzer teknolojinin maliyet açısından rekabetçi hale gelmesi ile offshore elektrik için ekonomik kaynaklar bir hayli genişleyecek.
ENERJİ VE OKYANUS EKONOMİSİ ÜZERİNE ENTEGRE DÜŞÜNCE YAPISI GELİŞTİRMEK
Offshore rüzgarın gelişmesi, offshore hidrokarbon sektörü ile sinerji yaratılmasını sağlıyor. Bu sektörlerin entegrasyonu maliyetleri düşürebilir, çevresel performansı artırabilir ve altyapı kullanımını verimli hale getirebilir. Bu anlamda, offshore enerji sektörleri 3 ana alanda kesişiyor;
1- Zorlu deniz şartlarında offshore projeler inşa etmek ve bakımlarını gerçekleştirmek için benzer yetkinlikler gerekiyor. Hesaplamalara göre, bir offshore rüzgar projesinin toplam maliyetinin üçte biri petrol ve gaz tedarik zinciri ile önemli ortak noktalar gösterebiliyor.
2- Yakınlarında offshore rüzgar türbini bulunan ya da yüzer santral getirilebilecek olan offshore petrol ve gaz sahalarında, operasyonların elektrikleştirilmesi ve dizel ya da gaz ile çalışan jeneratörlerin azaltılması suretiyle karbon emisyonları azaltılabilir.
3- Operasyon ömrünü tamamlayan offshore altyapıları için yeni kullanım alanlarının bulunması enerji dönüşümüne yardımcı olabilir. Ömrü tamamlanmış offshore platformları; rüzgar sahalarının bakımını sağlamak ve elektriği hidrojen ya da amonyağa çevirmek için tesis olarak ya da tükenen sahalara CO2 depolamak için kullanılabilir.
Görece olarak daha olgun petrol ve gaz havzalarının bulunduğu yenilenebilir elektrik endüstrisinde yükselen Kuzey Denizinde, sektörler arasında kesişen noktalar gözlemleniyor. Bazı büyük petrol ve gaz şirketleri offshore rüzgar alanında ana oyuncular oluyor. Örneğin, Danimarkalı Orsted tamamen rüzgar ve diğer yenilenebilir kaynaklara yöneldi. Enerji profili değiştikçe bu bölge diğer iş birliği alanlarını test etmek için adeta bir laboratuvar olarak kullanılabilir.
Ancak, potansiyel sinerji konuları sadece Avrupa ile sınırlandırılmış bulunmuyor. Entegre düşünce sistemi enerji sektörünün ötesine geçerek taşımacılık, liman altyapısı ve diğer denizcilik endüstrilerine de uzanıyor.
Kaynak: “Offshore Energy Outlook, 2018”, IEA