Enerji ve iklim üzerine çalışmalar yapan düşünce kuruluşu Ember’in bugün yayınladığı çalışmaya göre birçok Avrupa ülkesinin aksine Türkiye’de kömürden elektrik üretimi 2021 yılında da düşüşünü sürdürdü.
Özellikle uluslararası kömür fiyatlarındaki artışın ithal kömür santrallerindeki üretimi düşürmesi bunda etkili olurken, kömürden elektrik üretimi 3 yıl arka arkaya düşüş göstermiş oldu. Öte yandan kuraklık nedeniyle azalan hidroelektrik üretiminin doğal gaz santralleri ile karşılanması, birim elektrik üretimi başına oluşan karbon emisyonlarının 2021 yılında düşmesine engel oldu.
Türkiye’de elektrik üretimi sektöründe birim başına düşen karbon emisyonlarına bakıldığında en az 30 yıldır kayda değer bir iyileşme göstermediği görülüyor. 2004 yılında Türkiye’nin elektrik üretiminde karbon yoğunluğu Almanya, İngiltere, Hollanda, Danimarka gibi ülkelerden daha iyi durumda iken, 2021 yılına gelindiğinde bu ülkelerin gerisinde kaldığı görülüyor.
Yenilenebilir enerjiden elektrik üretimi artışını sürdürüyor
Hidroelektrik harici yenilenebilir enerji kaynakları (rüzgar, güneş, jeotermal ve biyokütle), 2017’den bugüne ikiye katlanarak 2021 yılı itibariyle ilk kez hidroelektrik üretimini geride bıraktı. Bunda artan kuraklığın yanı sıra özellikle rüzgar ve güneş enerjisindeki artışın da payı var. 2021 yılında bir önceki yıla kıyasla %25 artış gösteren rüzgar ve güneşten elektrik üretimi, 44,6 TWh ile toplam elektrik üretiminde payını %13,6’ya ulaştırdı.
Türkiye’de son yıllarda hidroelektrik üretimindeki düşüş doğal gaz santralleri ile karşılanmaktadır. 2021 yılında hidroelektriğin üretimdeki payı %26’dan %17’ye gerilerken, doğal gazın payı %23’ten %33’e yükselerek fosil yakıtların elektrik üretimindeki payının %65’e yükselmesine neden oldu.
Kömürden elektrik üretimi 2018’den beri her yıl düşüyor
Kömürden elektrik üretimi, hava kirliliği limitlerine uyum göstermediği için altı aylığına kapatılan linyit santrallerinin olduğu 2020 yılına kıyasla bile düşüş gösterdi. İthal kömür fiyatlarındaki artış, kömürden elektrik üretiminin bir kez daha düşmesine neden oldu. Böylece 2021 yılında 2018’e kıyasla kömürden elektrik üretimi %8 daha düşük olarak gerçekleşti.
Toplam yenilenebilir enerji üretimi son 10 yılda ikiye katlanmış olsa da, 2011’den bugüne yenilenebilir enerjideki artış (58 TWh) elektrik tüketimindeki artışın (95 TWh) bir hayli gerisinde kaldı. Elektrik tüketimi ile yenilenebilir enerji arasındaki farkın büyük kısmı ithal kömür santrallerinin üretimi ile karşılandı. Halbuki Türkiye’de ithal kömür ile elektrik üretmek rüzgar ve güneşten elektrik üretmekten daha maliyetli. 2021’in son iki ayında elektrik üretimi için kullanılan doğalgaz tarifesine uygulanan zamlarla birlikte, mevcut gaz santralleri ile elektrik üretmenin maliyeti rüzgar ve güneşten daha maliyetli hale geldi. Dolayısıyla artık rüzgar ve güneş, mevcut ithal fosil yakıtlı santrallerden ekonomik olarak daha avantajlı.
Elektrik üretimindeki karbon emisyonu yoğunluğu azalmıyor
Birim elektrik üretimine düşen emisyonları gösteren karbon yoğunluğu, Türkiye’de en az 30 yıldır iyileşme göstermiyor. 2021 yılında azalan hidroelektrik üretiminin yerini alan doğal gaz nedeniyle karbon yoğunluğu düşüş göstermezken, 2021 yılı öncesine bakıldığında yenilenebilir enerjideki artışın iyileştirici etkisinin aynı dönemde özellikle kömürdeki artış nedeniyle dengelendiğini görüyoruz. Bu nedenle 2004 yılında kWh başına emisyonu birçok Avrupa ülkesinden iyi durumda olan Türkiye, son 17 yıl içerisinde bu ülkelerin gerisine düştü.
Çalışmanın yazarı Ufuk Alparslan’ın yorumu şöyle oldu: “Türkiye’de 2018 yılı kömürün pik yaptığı yıl olabilir. Ancak son yıllarda rüzgâr ve güneşteki artış, elektrik tüketimindeki artışı karşılamaya yetmedi. Aradaki fark ithal kömür ile karşılandığı için hem enerji ithalatımız arttı, hem de temiz enerji konusunda önünde olduğumuz ülkeler bizi geride bıraktı. Halbuki rüzgar ve güneş enerjisi ithal kömürden daha ekonomik hale geldi. Şimdi yenilenebilir enerji yatırımlarını daha da hızlandırıp kömüre veda etmeli ve sıramızı geri almalıyız.
Rapora Ulaşmak İçin: https://ember-climate.org/project/turkey-electricity-review-2022/ adresini ziyaret edebilirsiniz.