Ağustos 2017 tarihi itibariyle JESDER (Jeotermal Elektrik Santral Yatırımcıları Derneği) açıklamalarına göre Türkiye 8 ayda %70 büyüyerek, 1000 MW barajını aştı ve en hızlı büyüyen ülke olarak Dünya listesinde 4. sıraya yükseldi. ^[1]

Figüre 1: Jeotermal Enerji Kurulu Gücü (13 Ekim 2017 tarihinde güncellenen veriler) ^[1]

Yenilenebilir enerji kaynaklarından olan jeotermal enerji özellikle konut ve sera ısınmasında, termal turizm alanında, endüstride ve elektrik üretiminde kullanılmaktadır. Jeotermal enerjinin kullanım alanları kaynağın sıcaklığına göre değişiklik göstermektedir. Türkiye yüksek oranda jeotermal kaynak potansiyeline sahip olmasına rağmen yaklaşık %3’ünü kullanabilmektedir. Ülkemizin tahmin edilen jeotermal ısı potansiyeli 31500 MWt’dur.^[2] Jeotermal enerji potansiyeli yüksek olduğu halde yeterince kullanılamamasının ve son yıllara kadar Türkiye’nin kendini geliştirememesinin önemli sebeplerinden biri ise 2007 yılına kadar jeotermal enerji arama ve kullanımına teşvik edebilecek kapsamlı bir yasanın olmamasıdır. ^[3]  Uzun yıllar yürürlükte olan tek yasal düzenleme sadece kaplıca amaçlı kullanılan suları kapsamaktadır ve mevcut hükümet tarafından gerçekleştirilen düzenlemeler jeotermal enerjinin diğer kullanım alanlarına yapılan yatırımların hızlanmasının önünü açmıştır.

Jeotermal Kaynak Aramalarında Oluşan Riskler ve Belirsizlikler

Jeotermal enerji, yapısı gereği, araştırma ve geliştirme safhalarında yüksek risk içeren bir yatırımdır. Yatırımın risklerini azaltmak için maliyeti yüksek olan jeolojiksel, jeokimyasal ve jeofiziksel arama metotları kullanılmaktadır. Ön arama safhasından sonra arama sondajının yapılması evresinde artan belirsizlikler, risk ve maliyetleri daha da artmaktadır.^[4]

Kaynak aramalarında karşılaşılan risk iki ana başlıkta incelenebilir. Bunlardan ilki arama safhasında kısa süreli etkisi olan yeterli kaynağın bulunamaması, diğeri ise uzun vadede karşılaşılması mümkün olan kaynağın zamanla azalması riskidir. ^[4] Üretim esnasında oluşan ani düşüşler, rezervuarda zamansız soğumalar ve kaynakta bulunan kimyasal maddelerden dolayı oluşabilecek riskler yatırımcıyı zor durumda bırakan etkilerdir.

Tüm bu risklerin azalması ve yatırımcıların desteklenmesi amacıyla, Türkiye Kalkınma Bankası (TKB) bünyesinde özel bir birim olan Risk Paylaşım Mekanizması (RPM Birimi) oluşturulmuş ve IGC 2018 Türkiye de tanıtılmıştır.

Risk Paylaşım Mekanizması- RPM

Risk Paylaşım Mekanizması, özel sektör yatırımcılarının Türkiye’de yatırım yapmalarını kolaylaştırmayı amaçlamaktadır. Bir keşif sondajının başarısız olması durumunda, sondaj maliyetinin belirli bir ölçüde karşılandığı bir programdır.

Türkiye Jeotermal Risk Paylaşım Mekanizmasının internet sitesinde belirtildiği üzere “Yatırımcılar, RPM’ye katılımlarını başvuruda bulunarak sağlarlar ve sondaj programı kapsamında başarısız olan kuyuların %40’ı (Aydın, Denizli ve Manisa’daki bazı ilçe içinde kuyular için) veya %60’ı (başka yerlerdeki kuyular için), 4 milyon USD’yi geçmemek kaydıyla RPM tarafından karşılanır. Yatırımcı, RPM’ye tahmini kuyu masrafının %10’una tekabül eden başarı primini önceden ödeyecektir (veya banka garantisi verecektir). Tamamlanan bir kuyu, sondaj programı için özel olarak belirlenen başarı kriterlerini karşılar veya geçerse, başarı primi RPM tarafından elde tutulur.  Bir kuyunun başarısız olması halinde, başarı primi yatırımcıya geri ödenir.” ^[5]

Elif Seda Akça – Atılım Üniversitesi / Enerji Sistemleri Mühendisliği – elifsedaakca@gmail.com

Kaynakça

[1] Jerdergi, Özel Sayı, Sayfa 10-11.

[2] Sinan ARSLAN, Mustafa DARICI, Çetin KARAHAN, Jeotermal Enerji Semineri “Türkiye’nin Jeotermal Potansiyeli”, Sayfa 21.

[3] Sinan ARSLAN, Mustafa DARICI, Çetin KARAHAN, Jeotermal Enerji Semineri “Türkiye’nin Jeotermal Potansiyeli”, Sayfa 22.

[4] Zeynel A. DEMİREL, JEOTERMAL ENERJİ POLİTİKASI, RİSKLER VE BELİRSİZLER VE JEOTERMAL SİGORTA, http://www.enerjihaber.com/jeotermal-enerji-politikasi-riskler-ve-belirsizlikler/4912/

[5] https://rpmjeoturkiye.com/