Ocak-ağustos dönemine ait 8 aylık Cari Açık 25,7 milyar dolar olarak gerçekleşirken sadece ağustos ayındaki cari açık miktarı 163 milyon dolar oldu.
KAYNAĞI BELİRSİZ PARA GİRİŞİNDE BÜYÜK ARTIŞ
Net hata ve noksan kaleminde yaşanan artış dikkat çekti. Net hata ve noksan kalemi, ocak-ağustos döneminde 10,9 milyar dolar olarak açıklandı. Diğer bir ifadeyle Türkiye’ye 8 ayda 10,9 milyar dolarlık kaynağı belirsiz para girişi yaşandı. Merkez Bankası’nın net hata ve noksan kalemiyle ilgili daha önce açıklama yaptığını ancak rakamların hâlâ yüksek seyrettiğini belirten Süleyman Şah Üniversitesi İktisat Bölüm Başkanı Doç. Dr. Fatih Macit, “Bu noktada ciddi bir çalışma yapılması gereği ortaya çıkıyor. Açıklanan bazı rakamlarda istatistiksel olarak hata yapılıyor olma ihtimali bulunabilir. Bütün bunlar detaylı bir şekilde analiz edilmeli.” dedi. Macit, Türkiye büyüklüğünde bir ülke için 10,9 milyar dolarlık net hata ve noksan kaleminin çok yüksek olduğuna dikkat çekti.
TABLO TÜRKİYE İÇİN İYİ DEĞİL
Ham petrol fiyatlarında yaşanan ciddi gerilemeyle birlikte ithalat rakamları ilk 8 ayda geçen yılın aynı dönemine kıyasla yüzde 11’den fazla azaldı. İhracat rakamlarında aynı dönemde gözlenen azalma ise yüzde 9,8 ile ithalat rakamlarındaki azalmanın altında kalarak cari açıktaki toparlanmayı destekler bir seyir izledi. Böylece dış ticaret açığı 3,6 milyar dolar olarak ortaya çıktı. Bu gelişmeler doğrultusunda dün açıklanan verilere göre cari açık, bir önceki yılın ağustos ayına göre 2 milyar 58 milyon dolar azalmasına rağmen beklentilerin üzerinde geldi ve 163 milyon dolara geriledi. 12 aylık cari açı ise 43 milyar 57 milyon dolara düştü. Finansman cephesinde ise sermaye hareketlerindeki yavaşlama dikkat çekti. ING Bank Ekonomik Araştırmalar birimine göre sermaye hareketlerindeki yavaşlamada uzun süreden beri devam eden seçim sürecinin neden olduğu siyasi belirsizlik algısı ve küresel piyasalarda FED’in normalleşme adımlarına ve küresel büyümeye dair değişen beklentilerin neden olduğu oynaklığın risk iştahına olumsuz yansıması etkili oldu. Sermaye hareketlerinde ağustosta 4,8 milyar dolarlık dikkate değer bir çıkış kaydedildi.
“BU RAKAM TÜRKİYE İÇİN ÇOK BÜYÜK”
Net hata noksan kalemi, ağustosta 1,4 milyar dolar, 2015’in ilk 8 ayında ise 10,9 milyar dolar olarak açıklandı. Diğer bir ifadeyle Türkiye’ye bu yılın ilk 8 ayında 10,9 milyar dolarlık kaynağı belirsiz para girişi yaşandı. Ancak bunun illaki kara para benzeri bir giriş olamayabileceğini belirten Süleyman Şah Üniversitesi İktisat Bölüm Başkanı Doç. Dr. Fatih Macit, “Mesela biz turizm gelirlerini istatistiksel olarak tahmin etmeye çalışıyoruz. Turizm gelirleri mesela 20 milyar dolar diye tahmin edilmiştir ama gerçekte olan 23 milyar dolar ise bu 3 milyar dolar net hata noksan kalemine yansır. Bunun gibi istatistiki hatalar yapılıyor olabilir. Ama her koşulda Türkiye büyüklüğünde bir ülke için 10 milyar dolar net hata noksan kalemi çok yüksek.” ifadelerini kullandı. Cari açıkta ağustos ayında yaşanan düşüşte dış ticaret dengesindeki düzelmenin ön plana çıktığından bahseden Doç. Dr. Fatih Macit, geçen yılın ağustos ayında 6,2 milyar dolar olan dış ticaret açığının bu yılın ağustos ayında 3,6 milyar dolara gerilediğini belirterek şunları söyledi: “Burada özellikle ithalattaki düşüş cari açıktaki iyileşmeye ciddi bir katkı sağlamış oldu. İthalattaki düşüşün büyük bir kısmı ise düşük enerji fiyatlarından dolayı enerji ithalat faturasının düşmesinden kaynaklanıyor. Ağustos ayında ithalatta görülen 3,3 milyar dolarlık azalmanın yaklaşık 1,9 milyar doları enerji ithalatındaki düşüşten kaynaklanıyor. Bunun yanında yükselen kurun da ithalatı genel olarak baskıladığı ve cari açıktaki iyileşmeye katkı yaptığı görülüyor. Bundan sonraki aylarda düşük enerji fiyatları, yüksek kur ve ekonomik büyümedeki göreceli zayıflık cari açığı baskılamaya devam edecek gibi görünüyor.”
AÇIĞIN YÜZDE 45’İ KADAR
Cari işlemler açığındaki iyileşmeye kaynağı belirsiz para girişinin rekor seviyelere çıkmasının büyük etkisi oldu. Merkez Bankası cari işlemler dengesi verilerine göre ağustos ayında net hata noksan (kayağı belirsiz para) kaleminden 1 milyar 430 milyon dolar para girişi oldu. Yine aynı kalemde yılın ilk 8 ayında (ocak-ağustos) 10 milyar 946 milyon dolarlık bir para girişi olduğu gözleniyor. Ekonomist Ziya Akkurt cari açığın yüzde 45’nin bu kaynağı belirsiz paradan karşılandığını belirtti. Merkez Bankası verilerine göre 2002-2015 yılları arasında 39 milyar 168 milyon dolar meçhul para girdi. Akkurt, Türkiye finans piyasalarından kaçan paranın yerini kaynağı belirsiz paranın aldığını belirtti.
40 MİLYAR DOLARA YAKLAŞTI
Çıkarılan kanunlarla gümrüklerden bavulla gelen paralara her hangi bir engelin olmadığını ifade eden Akkurt, “Seçimlerden önce bu tür paraların girişi hızlanıyor.
Seçimden sonra bu paranın çıkacağına inanıyorum. Bu para ekonomiler için sağlıklı değil. Kaliteli bir finansman kaynağı olmuyor. Girişleri gibi çıkışları da hızlı olur. Yılbaşından bu yana tahvil ve bono çıkışları 5 milyar doları ulaştı” dedi.
“SÜRDÜRÜLEBİLİR İYİLEŞME ZOR”
ALB Forex Araştırma Uzmanı Enver Erkan, sürdürülebilir bir cari açık iyileşmesinin mevcut şartlarda görünmediğini belirtti. Erkan, “Türkiye’nin büyüme görünümü açısından ihracat ve ithalatın aynı anda geriliyor olması daraltıcı bir etkiye sahiptir” dedi.
KAR TRANSFERLERİ YAVAŞLADI
Halk Yatırım Araştırma Direktörü Banu Kıvcı Tokalı, cari dengedeki iyileşme görünümünün korunduğunu söyleyerek, “Ağustos ayında cari açığın sınırlı kalmasında, dış ticaret açığındaki sert daralmanın yanı sıra, doğrudan yatırımlara ait kâr transferlerinde devam eden yavaşlamanın da etkisi bulunuyor. Turizm gelirleri mevsimsel olarak katkı sağlasa da, beklenenden daha zayıf bir performans gösteriyor” dedi.
ADETA KAYNAK OLDU
Ağustos ayında cari işlemler açığında iyileşme yaşanmasına karşın finansman tarafının kötüleştiğini belirten Goldman Sachs, ekonominin net sermaye çıkışı ile karşı karşıya olduğunu, bu sermaye çıkışının döviz rezervlerinde küçük düşüşe yol açtığını ve finansmanda ana kaynağın net hata-noksan hesabı olmaya devam ettiğini vurguladı.
Kaynak: EnerjiRehberi