İsrail’in 10 yıldan uzun süredir abluka altında tuttuğu 2 milyon Filistinlinin yaşadığı Gazze [i]Şeridi’nde halkın yaklaşık yüzde 85’i yoksulluk sınırında yaşamakta. Gazze Şeridi’nde işsizlik 2017 verilerine göre yüzde 41 ler civarındaki bu oran kadınlar arasında yüzde 67’lere kadar varmakta[ii]. Her fırsatta Filistin halkına ve direnişine, hangi şekilde olursa olsun, destek akışı kesilmek isteniyor. 2017 yılı Temmuz ayında Ablukayla Mücadele Halk Komitesi Başkanı Cemal el-Hudari, Gazze’de düzenlediği basın toplantısında, bölgedeki insani durumun her geçen gün kötüye giderek endişe verici boyutlara ulaştığını söylüyordu.
Dünya genelindeki en yüksek işsizlik oranına işaret eden bu durum, ciddi bir tehlike anlamı taşıyor.” Şeklinde konuşuyordu. Bölgede kişi başı gelirin 2 dolara düştüğüne dikkati çeken Hudari, uyarılarını şöyle sürdürüyordu :”Gazze’de halkın yüzde 85’inden fazlası, yani bölgedeki 2 milyon Filistinliden 1 milyon 600’ü yoksulluk sınırında yaşıyor. Fakirlik ve işsizlik rakamları hızla artmaya devam ediyor. İsrail’in bölgeye ham maddelerin girişini engellemesi sebebiyle Gazze’deki fabrikaların yüzde 80’inden fazlası kapalı. Bu yüzden üretimde de ciddi düşüş var.” Ayrıca Hudari, komite olarak geçtiğimiz Temmuz ayında Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri Antonio Guterres’e bir mektup göndererek, ablukanın hafifletilmesi için İsrail’e baskı yapılması talebinde bulunduklarını da aktarmıştı.
Gazze’nin rehabilite edilmesi ve izlenmesine- “a mechanism for rehabilitation and supervision of the Gaza Strip” yönelik olan Filistin ile İsrail arasında Birleşmiş Milletler öncülğnde kurulan Gazze’nin kısa adı GRM–YİM olan [iii]Yeniden İnşası Mekanizması kapsamında, 2014 senesinde Gazze’de sayısı binin üzerinde sağlık, su,yol ve altyapı inşası, enerji, eğitim ve ziraat, konut, gibi çeşitli alanları içeren projeler içinde ekseriyası elektrik iletim ve dağıtım sistemlerine yönelik onaylanan yirmi adet civarı enerji projesiden bir kısmı tamamlamıştır.
Çeşitli kaynaklar bugün yerli imkanların sınırlı olduğu ve gerek sanayi, gerekse teknoloji de geri bırakılmış olan Filistin’in yıllık enerji tüketiminin yaklaşık 5 milyar kwh civarında olduğuna ve bunun kişibaşına düşen tüketim olarak 1,8 kwh e denk geldiğini göstermektedir. Eldeki imkanlar ihtiyacın ancak yüzde 10’luk kısmını fosil yakıtlı santrallerden üretilebilmeye yetmektedir ki santrallerin hammaddesi ithal edilmektedir Kalan yüzde 90’lık kısmın büyük bir kısmı da yüksek tarifeler ile İsrail’den karşılanmaktadır.Kısaca her mevzuda olduğu gibi Filistin enerji konusunda da dışa hatta “ İsrail’e bağımlıdır.GRM kapsamında elektrik nakil ve dağıtım hatlarındaki iyileştirme hamleleri, yerli kaynakların temini sağlanmadığı müddetçe, sadece refah seviyesini bir nebze arttırmakla sınırlı kalıp, Filistin’in İsrail’e bağımlılığını daha fazla arttırmaktan öteye geçemeyecektir.
AB’nin 2017 yılı Şubat ayı içinde Gazze’deki ablukayı kaldırma çağrısına İsrail’in sessiz kalması ve herhangi bir gelişmenin yaşanmaması üzerine, AB Filistin Temsilcisi Gatt-Rutter Gazze’deki yakıt sıkıntısı ve elektrik kesintilerinden duyduğu endişeyi dile getirerek Gazze’de yaşanan insani kriz için uzun vadeli çözümler bulmaya çalışılmasının gerektiğine işaret etmişti.
İsrail, elektrik santralinde geçen Nisan(2017) ayında üretimin durmasının ardından Gazze’nin tek enerji kaynağı haline gelmişti. İsrail o tarihlerde Gazze’nin 450 megavat olan elektrik ihtiyacının 120 megavatını karşılıyordu.
Filistin Mahmud Abbas – Fetih hükümeti, Hamas’ın dağıtım şirketi ve enerji kurumunda etkinliğini sürdürmesinin hükümetin görevlerini yerine getirmesini engellediği iddiaları yönünde [iv]çekişmeleri Filistin’in elektrik meselesini çözmüyor. Filistin hükümeti, Gazze ve Batı Şeria’da yerel piyasada satılan tüm yakıt türlerine yüzde 90 vergi uygulamakta İçinde bulunduğumuz 2017 yılının Mayıs ayında Gazze’deki Su ve Doğal Kaynaklar İdaresi tarafından yapılan açıklamada elektrik kesintisinden dolayı su temin edilmesinde yaşanan sıkıntılar sebebiyle Gazze bölgesinde ciddi bir su krizi yaşanması tehlikesinin bulunduğu ifade edilmişti. Halen yaşanan su sıkıntısında birinci sorumlunun işgal yönetimi olduğuna dikkat çeken Enerji Yönetimi Başkan Yardımcısı Mazin El-Benna, Gazze’nin kullanmak zorunda olduğu su kaynaklarının yüzde doksanının işgal yönetiminin kontrolünde olduğunu vurguladığı basın açıklamasında Gazze bölgesi su depolarındaki miktarların tükenmesi sebebiyle ciddi şekilde sularda kirlenme ve yetersizlik sıkıntısı yaşandığına dikkat çekmişti. Mevcut suların da içme için elverişli olmadığını ifade ettikten sonra sağlıklı su temini için muhtelif projeler geliştirdiklerini fakat bu projeleri hayata geçirmek için yeterli malî kaynak temin edememekten dolayı sıkıntı çektiklerinin de altını çizmişti.
Hazran’ın ikinci yarısıda iGazze’deki Enerji Kurumu, İsrail’in Gazze’ye elektrik arzını 8 megavat daha düşürdüğünü duyurdu.Gazze’ye giden elektrik ve su akışını azaltarak Gazze kuşatmasını nasıl artırdığını görüyoruz.İsrail tarafından Gazze’de uygulanan günde 4 saatle sınırlanan elektrik kısıtlaması 2 milyon sakin için gerçek manada bir insanık krizine dönmüş vaziyette. 2012 senesinde Dünya Sağlık Örgütü[v], Gazzenin 2020 yılında tamamıyla yaşanamaz hale geleceği konusunda uyarıda bulunmuştu. BM’de Gazze’deki yaşam koşullarının beklenenden daha hızlı yaşanamaz bir hal aldığını söylemektedir.
Hamas tarafından yönetilen Gazze Enerji Kurumu tarafından yapılan yazılı açıklamada, “İsrail işgal gücü, Gazze’nin elektrik ihtiyacını 8 megavat daha kıstı.” ifadelerine yer veriliyordu ve açıklamada, “İsrail’in bu adımı, Ramallah’taki Filistin Hükümeti’nin talebi üzerine Gazze’nin tamamen elektriksiz bırakılmasının ilk adımıdır.” ifadelerine yer verilmişti.Ciddi elektrik krizinin yaşandığı ve bunun büyük sorunlara yol açacağı uyarısı yapılan açıklamada, İsrail ve diğer tarafların, elektrik sorununun yaratacağı krizin sorumluluğunu almaya hazır olması gerektiği de vurgulanmıştı.
Filistin yönetimi daha önce, İsrail’den alınan elektrik için tahsis edilen aylık ödenekte yüzde 30’luk kesintiye gitme kararı almıştı. İsrail hükümeti de bunun ardından Gazze’ye verilen elektriği kısma kararı almıştı.
Filistin Yönetimi’nin, rakip Hamas [vi]grubunun yönettiği enklavın gücüne [vii]ödemeleri kestikten sonra İsrail’in, Haziran ayında Gazze Şeridi’ndeki elektrik enerjisini azaltmaya başlaması enerji krizini derinleştirmişti. 19 Haziran 2017 ‘de Telegraph Reuters’e göre Filistinli yetkililer, İsrail hükümeti tarafından ilan edilen kesintinin, Gazze’nin 2 milyon sakininin İsrail kaynaklarına bağlı elektrik şebekesinden aldığı dört saatlik gücün ortalamasının en az 45 dakika kısalması beklendiği yönünde açıklamalar yapmıştı .Filistin Enerji Kurumu(The Palestinian Energy Authority), Israel Electric Corporation -İsrail Elektrik Kurumu’nun (IEC) elektrik hatları üzerinden Gazze Şeridi’ne sağladığı 120 megavatlık elektrik arzını sekiz megavat azalttığını söylemişti (112 ye iniyor) ve bir IEC sözcüsü, Batı Şeria merkezli Filistin hükümetinin İsrail elektrik ihtiyacının Gazze Şeridi’ne yapacağı aylık maliyetin sadece yüzde 70’ini karşılama kararı uyarınca sözkonusu kesintinin başladığını doğruladı. Esasen bu kısıntıların hiç biri de yeni değildi. Hal böyleyken inekler(sığır) acaba Filistin’in elektrik sorununa nasıl bir çözüm sunacaktı?
Haziran 2017’de Batı Şeria’daki (West Bank ) Jihad al-Jebrini – Cihad El-Cebrini Süt Ürünleri (Kuruluş 2009) [viii]Fabrikası Filistin’in elektrik sorununa farklı çözüm arayışlarına yönelik [ix]araştırmaların sonucunda başta sığır gübresi olmak üzere hayvan atıklarının işlenmesiyle elde edilen metan gazından elektrik üretimine geçti .Fabrika bu sayede hem kendi elektrik ihtiyacını karşılıyor hem de üretim fazlasını bölgedeki elektrik şebekesine aktaryor hatta fabrikanın yeni projelerinin, El-Halil kentinin enerji sıkıntısına çözüm olabileceği konuşuluyordu.
Batı Şeria’daki en büyük sığır çiftliklerinden birine sahip olan fabrika yönetimi, çiftliğin kurulduğu Yatta ilçesi çevresinde elektrik şebekesinin yetersiz olması nedeniyle yaşanan enerji sıkıntısını fabrikada bolca bulunan hayvan gübresinden karşılama yoluna gitmiş. Fabrikada başlangıçta yeterli elektrik olmadığı için dizel jeneratör kullanmak mecburiyetindyken diğer yandan da biriken gübrelerden kurtulmanın da sorun olması meselesinden bir çözüm üretmiş. Çiftlikte yaklaşık bin adet büyük baş hayvandan günlük tonlarca gübre eldesinden metan gazı sayesinde elektrik üretimi fikri böyle ortaya çıkmış. Fabrikanın Filistin Elektrik Şirketi’ne karşılıksız elektrik veriyor ve taraflar arasında üretim fazlası elektriğin satışı için müzakereler halen sürmekte Haber kaynaklarına göre projenin danışmanı El-Halil’deki Filistin Politeknik Üniversitesi’nde yenilenebilir enerji uzmanı Mühendis Mahir Meğalise proje kapsamında saatte yaklaşık 380 kilovat enerji üretildiğini, bunun sadece 20 kilovatlık kısmının çiftlikte kullanıldığını geri kalan kısmın güneydeki elektrik şebekesine aktarıldığını öte yandan saatte yaklaşık 1 megavatlık elektrik enerjisi üretmeye hazır olduklarını, bunun 100 bin kişinin yaşadığı Yatta ilçesinin enerji ihtiyacının üçte birini karşılayacağını ifade etmekteydi.Gelecek planları açısından sığır gübresinin yanı sıra sebze ve meyve gibi organik atıkları da toplayarak elektrik üretimini artırmayı hedeflediklerini kaydeden Meğalise, “Gelecek yıllarda üretimi 7 megavata çıkarmayı planlıyoruz. Bu, sürekli elektrik kesintilerinin yaşandığı El-Halil’in enerji sıkıntısını kökten çözecek.Acil bir durumda elektrik santralinin çalışmaya devam etmesi için metan gazının depolanacağı büyük tankların hazırlanmakta şeklinde konuşmuştu. Yenilenebilir enerji uzmanı Meğalise’nin ayrıca, çiftliğin bulunduğu 20 bin metrekarelik alana güneş panelleri yerleştirerek güneş enerjisinden 4 megavatlık enerji üretecekleri başka bir proje üzerinde çalıştıklarını belirtmesi bir başka umut verici açıklama idi.
Hazırlayan: H.Çiğdem Yorgancıoğlu http://www.cigdemyorgancioglu.org/
Kaynakça
http://www.aljazeera.com/news/2017/05/envoy-blasts-electricity-cuts-gaza-170527000135365.html
http://www.telegraph.co.uk/news/2017/06/19/israel-begins-cutting-electricity-gaza-palestinian
[ii] http://reliefweb.int/report/occupied-palestinian-territory/unemployment-gaza-early-2017-over-40
[iii]Gazze Reconstruction Mechanism http://www.cogat.mod.gov.il/en/Gaza/Pages/GRMgazasection.aspx
[iv] http://www.aljazeera.com/news/2017/05/envoy-blasts-electricity-cuts-gaza-170527000135365.html
[v]Gaza’s 2 million residents are facing “unlivable” conditions amid an electricity crisis and the ongoing Israeli blockade. Human rights lawyer Raji Sourani says, “All aspects of life in Gaza are on the verge of collapse, and we are sure the worst [is] yet to come.”
[vi]https://www.democracynow.org/2017/7/19/unlivable_gaza_on_verge_of_collapse Israeli-imposed restrictions have limited electricity in Gaza to barely four hours a day, creating a humanitarian catastrophe for its 2 million residents. In 2012, the World Health Organization warned that Gaza would be uninhabitable by 2020. The U.N. now says the area has already become unlivable, with living conditions in Gaza deteriorating faster than expected. We go directly to Gaza to speak with Raji Sourani, an award-winning human rights lawyer and director of the Palestinian Center for Human Rights in Gaza. We also speak with Tareq Baconi, author of the forthcoming book, “Hamas Contained: The Rise & Pacification of Palestinian Resistance.” He is a policy fellow at Al-Shabaka, The Palestinian Policy Network
[vii]Telegraph by Reuters Israel begins cutting electricity to Gaza as Palestinian factions feud
-http://www.telegraph.co.uk/news/2017/06/19/israel-begins-cutting-electricity-gaza-palestinian-factions/
[viii] https://www.paltrade.org/en_US/news/article/view/processed-food/al-jebrini-company-
[ix]Al Monitor http://al-monitor.com/pulse/afp/2017/04/palestinians-farms-electricity-social-environment.html