TSKB Sürdürülebilirlik Danışmanlığı – ESCARUS, 4 aya yakın süredir dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgınının çok yönlü etkisini değerlendirdiği detaylı bir rapor hazırladı. “Bir Eko-Sosyal Kriz Olarak Covid-19 Salgını ve Sürdürülebilirlik” başlıklı rapor, ekonomi, teknoloji, eğitim, politika, yönetim ve çevre gibi alanlarda yaşanan dönüşümü ve beklentileri ele alırken, yeni dönem stratejilerini belirleme yönünde bir ‘fener ışığı’ olmayı amaçlıyor.
Kapsamlı içeriği ile 115 sayfaya ulaşan rapordan öne çıkan bölümler şu şekildedir:
En önemli sorun: Öngörülemezlik
Raporda, dünyayı etkisi altına alan Covid-19 salgınının yayılma hızını çeşitli ekonomik kayıplar vererek yavaşlatan hükümetler açısından en büyük riskin öngörülemezlik olduğuna dikkat çekiliyor. Salgınla ilgili pek çok faktörün hâlâ tam olarak aydınlanmamış olduğuna dikkat çekilirken, iş modellerinden eğitim sistemine, tekno-kültürel çerçeveden tüketim örüntülerine kadar pek çok alanın yeni bir rotaya evrileceği öngörüsüne yer veriliyor. Ayrıca 4 ay gibi kısa bir sürede yaşanan radikal dönüşüm süreci de anlatılıyor.
Raporda salgın boyunca pratiği yapılan yeni iş modellerinin, azaltılan seyahatlerin, denenen teknolojilerin yanı sıra toplum genelinde sergilenen dayanışmacı tutumların, doğayla ilgili duyarlılıkların ve sorumlu davranışların salgın sonrasında da olumlu izdüşümleri olacağının altı çiziliyor.
Salgın nedeniyle ekonomiler, endüstriler, işletmeler, faktör piyasaları, çalışanlar ve modern hayatın tüm sistemlerinde büyük bir belirsizlik sürerken, “Bir Eko-Sosyal Kriz Olarak Covid-19 Salgını ve Sürdürülebilirlik” raporu, tüm açılardan süreci anlama ve yeni dönem stratejilerini belirleme çabasında olanlara bir ‘fener ışığı’ olmayı amaçlıyor.
Salgın Sonrası Dünya Nasıl Değişecek?
Tarih boyunca karşılaşılan her toplumsal krizin neden olduğu gibi Covid-19 krizinin de insanlığın tutum ve davranışlarını yeniden şekillendireceğinin belirtildiği raporda farklı alanlarda beklenen değişimlerden bazıları şöyle ifade ediliyor:
– Pek çok ülke küresel değer zincirindeki kırılmalardan hareketle bazı endüstrilerde ulusal tedarik zinciri yaratma arayışında olacak, özellikle kritik önemdeki çeşitli bileşenlerin yerli tedarik yoluyla karşılanması yönünde bir arayış baş gösterecek.
– Gelişen şartlara hızla uyum sağlamak için teknolojinin önemi giderek artacak; Endüstri 4.0, karanlık fabrikalar ve nesnelerin interneti gibi kavramlar daha çok tartışılacak; hız kazanan Ar-Ge ve inovasyon çalışmaları sağlık hizmetlerinden üretime, ofis otomasyon sistemlerinden akıllı şehir tasarımlarına kadar pek çok alana dokunacak.
– İş modelleri değişecek, finansal risklerin yanı sıra çevresel ve sosyal risklerin de gözetileceği iş modelleri ön plana çıkacak. Uzaktan çalışma, esnek çalışma, iş amaçlı seyahatlerin azaltılması ve sürdürülebilirlik hassasiyetlerinin yükselmesi gibi salgın sürecinde öne çıkan tutumlar kalıcı hale gelecek.
– Salgınla popüler olan uzaktan eğitim modeli artarak ve yaygınlaşarak uygulanmaya devam edecek. Güçlü internet bağlantısı ve yeterli donanımı olmayan öğrencilerin yaşadığı sorunlar küresel gelir adaleti tartışmalarının baş köşesinde yer alacak.
– Markaların salgın döneminde izledikleri politikalar tüketicilerin salgından sonraki satın alma davranışlarını yakından etkileyecek.
– Yönetişim dinamiklerinde değişimler gözlenecek. Küresel dayanışma, salgının hız kesmesini ve hasar tespitini takiben öne çıkacak. Ulus-devletlerin ekonomide daha belirgin bir rol oynadığı ve önceliklendirmede yönlendirici bir rol oynadığı görülecek. Küreselleşme çoklu bir niteliğe doğru ve bölgesel dinamikleri de dikkate alan yeni bir forma evrilecek.
– Dünyada demokrasiden uzaklaşma yönünde güçlü bir eğilim gözlenmeyecek, bu yönde endişeye neden olan uygulamaların geçici olduğu anlaşılacak. Salgın sonrasında AB entegrasyon ve ortak tedbirler konusunda ciddi bir yeniden yapılanmaya yönelecek. Çin ve ABD arasındaki kutuplaşmanın sürmesi de sürpriz sayılmayacak.
En fazla öne çıkan finansman aracı tahviller
Dünyada hemen hemen her ülkede Covid-19 kaynaklı ekonomik sıkıntılar yaşanması bekleniyor. Türkiye ekonomisi için yapılan ilk analizlere göre, salgın dönemindeki olumsuz gelişmeler nedeniyle GSYH’de duraklama ve toplam istihdamda daralma olacağı öngörülüyor. Hükümetlerden gelen ilk finansman destek paketlerine yer verilen raporda Almanya, Fransa, İtalya, İran ve Hindistan da dahil pek çok hükümetin tedbirleri dile getiriliyor. Bununla birlikte, kamu tedbir ve paketlerinin, yaklaşmakta olan küresel krizden çıkmak için tek başına yeterli olmayacağı da ifade ediliyor.
Uluslararası finansman kaynaklarının ve farklı finansman araçlarının da bu doğrultuda devreye alınması gerektiği belirtilen raporda, içinden geçmekte olduğumuz dönemde salgınla mücadele kapsamında en fazla öne çıkan finansman aracının tahviller olduğu vurgulanıyor. Uluslararası finans kuruluşlarının salgın döneminde ihraç ettiği tahviller ise şu şekilde sıralanıyor:
– Afrika Kalkınma Bankası, 3 milyar Dolar tutarında sosyal tahvil,
– Amerikalılar Arası Kalkınma Bankası, 2 milyar Dolar tutarında sürdürülebilir tahvil,
– İskandinav Yatırım Bankası, 1 milyar Euro tutarında sürdürülebilir tahvil,
– Avrupa Yatırım Bankası, 3 milyar Euro tutarında sürdürülebilir tahvil,
– Avrupa Konseyi Kalkınma Bankası, 1 milyar Euro tutarında sosyal tahvil,
– Dünya Bankası, 8 milyar Dolar tutarında sürdürülebilir tahvil,
– Cassa Depositi e Prestiti, 1 milyar Euro tutarunda sosyal tahvil.
Tüm dünyada 1,6 milyar çalışan işsiz kalma riskiyle karşı karşıya
Raporda yer verilen ve Mart ayının başlarında yapılmış olan bir ankete göre, 1.500 katılımcının %56’sı kendilerini koronavirüsün yaratacağı etkilere karşı “kısmen hazır” hissettiğini söylüyor. Katılımcılardan sadece %12’si “çok hazır” olduğu cevabını verirken %11’i ise “nispeten veya çok hazırlıksız” olduğunu itiraf ediyor. Salgının şirketler için domino etkisi yaratarak birçok risk tipini tetiklediği düşünüldüğünde, şirket içindeki tüm fonksiyonların birlikte katkı sağladığı bir risk haritalandırması yapmanın ve risklerin birbirinden bağımsız olmadığını unutmadan hareket etmenin önemi anlaşılıyor. Ayrıca gelişmiş risk yönetimi uygulayan şirketlerin, kazandıkları doğrudan faydalara ek olarak; finansmana erişimde kolaylık, marka itibarlarının artması ve çalışan bağlılığı gibi dolaylı faydalar da edineceği belirtiliyor.
Escarus, salgınlara hazırlık ve salgınla mücadele stratejisi geliştirmek için 4 temel adım öneriyor:
– Salgınla mücadele ve koordinasyon ekibi kurulması,
– Risk analizi ve paydaş etkileşim planı hazırlanması,
– Farkındalık yaratma ve bilinçlendirme çalışmaları düzenlenmesi,
– Salgınla mücadele planının oluşturulması ve uygulamaya konulması.
Raporda salgının işgücü piyasalarına etkisinin de altı çiziliyor. Verilerin 1,6 milyar çalışanın işsiz kalma riskiyle karşı karşıya olduğuna ve 2020 yılı ikinci çeyreğinde çalışma sürelerinde yaşanacak değişimin ABD’de %12,4; Avrupa ve Orta Asya’da ise %11,8 olabileceğine işaret ettiği belirtiliyor.
Fırsat eşitsizliğinin etkisi artıyor
Raporda fırsat eşitsizliğinin Covid-19 krizi sırasında etkisini daha şiddetli bir şekilde gösterdiğinin altı çiziliyor. ABD verilerine göre maaş dağılımının en alt çeyreğinde bulunan çalışanların %9,2’si, en üst çeyrektekilerin ise %61,5’i uzaktan çalışabiliyor. Dezavantajlı gruplardan olan göçmenler, kriz zamanlarında ekonomik ve temel hizmetlere erişim konusunda zorluklarla daha fazla karşılaşırken, kadınlar sağlık ve sosyal hizmet sektörü çalışanlarının %70’ini oluşturmaları dolayısıyla işleri gereği salgının ön saflarında bulunuyor. Evde kalma önlemlerinin bir yansıması olarak tüm dünyada aile içi şiddet vakalarında 2020 yılı Şubat, Mart ve Nisan aylarında önceki yılların aynı dönemlerine göre artış olduğu görülüyor.
Tek kullanımlık ürün atıkları artıyor
Salgının çevreye olan etkisine geniş bir şekilde yer verilen raporda, salgın sürecinde tercih edilen tek kullanımlık ürünlerin, salgından önce kullanılan muadillerine göre çok daha sık ve daha fazla atık oluşturduğu belirtiliyor. Wuhan’da salgının en fazla sayıda insana ulaştığında, günde 200 tonun üzerinde tıbbi atık ortaya çıktığı belirtilirken, Türkiye’de sürecin, vakaların görülmesinin ardından Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan 3 genelge kapsamında yürütüldüğü ifade ediliyor. Geri dönüşüm faaliyetlerinin ise virüsün yayılmasına neden olma endişesiyle büyük ölçüde askıya alınmış durumda olduğu görülüyor. Durma noktasına gelen küresel ekonomi, seyahat ve ulaştırma hizmetleri nedeniyle 2020 yılında sera gazı emisyonlarının %5’in üzerinde azalacağı öngörüsüne yer verilen raporda, salgın sonrası normalleşme döneminde atılacak agresif adımların iklim değişikliği üzerinde ciddi olumsuz etkiler yaratarak salgından korunma sürecinde yaşanan pozitif ivmeyi tersine çevirebileceği riski dile getiriliyor.