Tüm dünya ekonomisini bozguna uğratan korona salgını, Türk ekonomisinde de olumsuz etkisini gösteriyor. Milli enerji yatırımlarını da oldukça etkileyen küresel ölçekteki salgın hastalık, ülkelerdeki pek çok alanda üretimi durma noktasına getirerek, ülkeler arasındaki ithalat-ihracat işlemlerinde de ciddi kısıntılara neden oluyor. Ülkemizde bu durumdan oldukça etkilenen sektörlerden biri de yenilenebilir enerji sektörü…
Jeotermal Enerji projelerinde tedariklerinin birçoğunu Çin ve Avrupa ülkelerinden temin eden üreticiler, Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destek Mekanizması (YEKDEM)’den yararlanmak için Aralık ayında hayata geçirilmesi planlanan projelerin durma noktasına geldiğini belirtiyor.
Yaşanan tedarikçi ertelenmeleri ile firmaların zor duruma düşeceğini belirten İstanbul Bilgi Üniversitesi Enerji Sistemleri Mühendisliği Bölüm Başkan Yrd. Dr. Füsun Tut Haklıdır çok önemli uyarılarda bulunuyor: “Finansmanı YEKDEM’e girecek şekilde çalışmalarına başlanan santrallerin, mekanizmaya göre en son Aralık 2020’de devreye girmesi gerekiyor. Dünya genelinde yaşanan krizden dolayı santrallerin Aralık ayında tamamlanması zor gözüküyor. YEKDEM mekanizmasına teslim edilemeyecek JES’ler için “Lisans Yönetmeliği”nde yer alan “mücbir sebep” durumunun kabul edilip tarihin bir yıl daha ertelenmesi ülke ekonomimiz açısından da önemli adım olacaktır.”
Yaşanan salgın hastalıkla birlikte Çin ve Avrupa ülkelerinden tedariklerin durması jeotermal enerji yatırımcısı, finansman sağlayıcılar ve ekipman tedarikçilerini birinci derecede etkiliyor. Sekteye uğrayan tedarik zinciri nedeniyle sahadaki çalışmalar ciddi olarak aksarken, yatırımcıların YEKDEM’den yararlanması için finansmanı usule uygun planlanan projelerinin işletmeye girme son tarihi olan 31 Aralık 2020’ye yetişememesiyle firmaların ciddi problemlerle karşı karşıya kalacağını belirten Dr. Füsun Tut Haklıdır konuya dair sorulara yanıt verdi;
Jeotermal Sektörünün Kaybı ve Büyüklüğü Nasıl Olur?
Jeotermal sektörü de diğer yenilenebilir enerji yatırımlarında olduğu gibi kritik ekipmanların bir kısmını yurtdışından temin etmektedir. Ekipman tedariğinin büyük kısmının sağlandığı Çin ve Avrupa’da salgın hastalığın etkileri henüz devam ettiğinden bu bölgelerden ekipman tedariği durmuştur ve proje iş planları sekteye uğramaktadır. Bu durumdan jeotermal enerji yatırımcısı, finansman sağlayıcılar ve ekipman tedarikçileri birinci derecede etkilenmektedir. Sekteye uğrayan tedarik zinciri nedeniyle sahadaki çalışmalar ciddi olarak aksamakta olup, yatırımcıların YEKDEM’den yararlanması için finansmanı usule uygun planlanan projelerinin işletmeye girme son tarihi olan 31 Aralık 2020’ye yetişememesiyle karşı karşıya kalmasına neden olmaktadır.
İş Gücü Kaybı Olur mu?
Enerji projeleri milyonlarca dolarlık yatırımlar olduğundan, projelerdeki iş programı sekmeleri, salgının ne zaman biteceğinin bilinememesi yatırımcının ciddi maddi kaybına, ileriki aşamada işgücü kaybına neden olabilecek istenmeyen sonuçlar doğurabilecek potansiyeli barındırmaktadır.
Ülkenin Kaybı Olur Mu? Nasıl Üstesinden Gelinir?
Ülkemizde 2019-2023 periyodunu kapsayan dönemde 11’inci Kalkınma Planına göre toplam enerji tüketiminin %35’inden fazlasının yenilenebilir enerji kaynaklarından eldesi hedeflenmektedir. Toplamda 3000 MWe’a varan devam eden proje durumundaki yenilenebilir enerji yatırımlarının sekteye uğraması, yatırımcının kalıcı şekilde zarar görmesine neden olabilecek ve planlanmakta olan yenilenebilir enerji yatırımlarının gerçekleşmesine engel teşkil edebilecektir. Enerji stratejistleri Çin’deki üretimin en iyi ihtimalle Nisan ortalarında %40-%80 arasındaki bir kapasiteyle başlayabileceğini öngörmektedirler. Bu koşullar ihtiyaç duyulan ekipmanların üretilip, transferinin sağlanması yılın son çeyreğine yetişememe riskini ciddi olarak barındırmaktadır.
Öneriler ve Planlamalar Nasıl Olmalı? YEKDEM Uzamazsa Ulusal Yenilenebilir Hedefleri Nasıl Etkilenir?
Mevcut küresel koşullarda ülkemizde finasmanı YEKDEM’e göre yapılmış proje halindeki salgın hastalık nedeniyle duraklamak zorunda kalan yenilenebilir enerji yatırımlarının tamamlanmasının 31 Aralık 2020’ye yetişmesi çok zor görünmektedir. Özellikle yenilenebilir enerji yatırımcılarının ve finansman sağlayıcılarının bu süreci krize uğramadan tamamlayabilmeleri için bu küresel salgının “Elektrik Piyasası Yönetmeliğinde” ifade edilen ve “Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları Yönetmeliğinin” 17’inci Maddesinde tanımlanan “mücbir” neden olarak YEKDEM tarafından tanınarak, yatırımcıların ilgili yönetmeliklerdeki süre uzatımından faydalanmasının sağlanması sürecin en hafif zararla atlatılmasına olanak sağlayacaktır. Bu zorlu sürecin atlatılması, önümüzdeki dönemde yeni yenilenebilir enerji yatırımlarının da sağlam bir şekilde gerçekleştirilmeye devamına ve ülkemizin yenilenebilir enerji kaynaklarından güç üretiminde dünyada önde gelen ülkelerden biri olarak devamına olanak tanıyacaktır.
Ülkemizde yaklaşık 4,5 milyar dolarlık jeotermal enerji yatırımının tamamlanmasında da bu süreç oldukça önemlidir. Cari açığımızı milli enerjimize yatırım yaparak indirmek de hedefimiz olmalı. 31 Aralık 2020 itibariyle 1 yıla varabilecek bir uzatma, bahsi geçen santrallerin devreye alınması için uygun olabilecek olarak değerlendirilmektedir.