Kanada’nın Enerji Geleceği Senaryolar, Projeksiyonlardan Sera Gazları, Temiz Enerji ve İklim Özelinde Bazı Kesitler
Çiğdem Yorgancıoğlu
Kanada’nın Enerji Geleceği 2023: 2050 Enerji Arzı ve Talep Projeksiyonları – Energy Supply and Demand Projections (EF 2023), Kanada Enerji Düzenleme Kurumunun (Canada Energy Regulator-CER) sunduğu en son uzun vadeli enerji görünümüdür. Kanada’nın Enerji Geleceği serisi, uzun vadede Kanadalılar için olası enerji geleceğinin nasıl ortaya çıkabileceğini araştırıyor. (Energy Future) EF 2023, 2050 yılına kadar net sıfır sera gazı (GHG) emisyonuna ulaşma mücadelesine odaklanıyor. Kanadalıların ve politika yapıcıların net sıfır dünyanın neye benzeyebileceğini görmelerine, hedefi görselleştirmelerine ve bilinçli kararlar almalarına yardımcı olmak için net sıfır senaryolarını araştırmaya yönelik bir çalışmanın sonucu. Senaryolarımız tüm enerji ürünlerini ve Kanada’nın tüm eyaletlerini ve bölgelerini kapsamış analizi yapmak için ekonomik ve enerji modellerini kullanmışlar. Ve önemle altını çizdikleri konulardan biri de EF2023‘teki sonuçların geleceğe ilişkin tahminler veya politika tavsiyeleri olmaktan ziyade belirli bir önermeye ve varsayımlara dayanan senaryoların ürünü olduğudur. Enerji görünümünü anlamak için tek bir senaryoya güvenmenin de güvensizliğinin altı çizilmiş.
Bu çalışmaya göre; net sıfır senaryoları-net-zero scenarios Kanadalıların kullandığı enerji türleri, şu anda olduğundan çok daha fazla elektrik kullanımı da dahil olmak üzere kayda değer çapta değişiklik göstermekte. Öngörülere yönelik açıklamaları şöyle belirtmiştir. “Temel Bulgular 2050 yılındaki enerji sistemi, her iki net sıfır senaryosunda günümüzden çok farklı olduğu görülmüş. Fosil yakıtların kullanımı önemli ölçüde azalırken, elektriğin en önemli nihai enerji kaynağı haline geleceği öngörülmüş. Aynı açıklama şu ifadelere yer vermekte “elektrik, hidrojen ve biyoyakıtlar enerji kullanımında çok daha büyük bir paya sahiptir. 2050 yılına gelindiğinde elektriğin, “Küresel Net” Sıfır Senaryosunda toplam nihai enerji tüketiminin %41‘ini, Kanada Net Sıfır Senaryosu’nda ise %39‘unu oluşturacağını öngörüyoruz; bu oran 2021 deki %17‘den daha yüksek. Hidrojen ve biyoyakıtlar önemli alternatifler olarak ortaya çıkıyor. Elektrik, örneğin ağır yük taşımacılığı, havacılık veya belirli endüstriyel süreçlerde kullanılacak en iyi seçenek olmayabilir. 2050 yılına gelindiğinde, Küresel Net Sıfır Senaryosunda enerji karışımının %12‘sini hidrojen, %13‘ünü de biyoyakıtlar oluşturacaktır. Düşük ve emisyonsuz enerji kaynaklarının daha fazla kullanılmasıyla fosil yakıt kullanımı, Küresel Net Sıfır Senaryosunda 2021’den 2050’ye %65, Kanada Net Sıfır Senaryosunda ise %56 düşecektir. Fosil yakıtlar enerji sisteminde hâlâ önemli bir rol oynuyor; 2050 yılında fosil yakıtların çoğu, karbon yakalama teknolojisiyle donatılmış endüstriyel tesislerde veya asfalt, yağlayıcılar ve petrokimyasallar gibi enerji dışı kullanımlarda kullanılacak.”
Kanada Doğa Temelli İklim Çözümleri – Nature-Based Climate Solutions (NBCS) ve GHG Sera Gazları
Nature-based climate solutions (NBCS) yani doğaya dayalı iklim çözümleri (NBCS), Kanada’da sera gazı (GHG) emisyonlarının azaltılmasında önemli bir rol oynayabilir. NBCS, insanların karbonu tutan veya atmosfere sera gazı salınımını azaltan doğal ekosistemleri koruma, iyileştirme veya yönetme yollarıdır.
Batı Kanada’daki tarımsal yönetim uygulamalarındaki iyileştirmeler (koruyucu toprak işleme tanımının* benimsenmesi ve yaz nadasa tanımının* azaltılmış kullanımı dahil) ve daha yüksek ürün verimi, tarımsal toprakların karbon girdisini artırdı ve bu da zaman içinde ekim alanlarından daha fazla uzaklaştırılmaya yol açtı.
Kanada’nın Enerji Geleceği 2023’te, ihtiyatlı bir şekilde, Mevcut Önlemler senaryosunda 2030-50 için net LULUCF nin (NBCS’nin uygulanması dahil) -13 Mt CO2e ve 2030 ve 2050’ye kadar (sırasıyla) -30 ve -50 Mt CO2 olacağı varsayılmış. Net sıfır senaryolarımızda. Her iki Net-sıfır senaryoda da bu, 2050 yılına kadar Net-sıfır emisyona ulaşmak için ekonominin diğer sektörlerinde kalan yaklaşık +150 Mt CO2e toplam emisyonunu dengelemek için gereken toplam negatif emisyonun yaklaşık üçte birine eşdeğerdir.
Bu, NBCS’nin Kanada’da Net sıfır gelecekte oynayabileceği önemli rolü göstermektedir. NBCS’nin sera gazı emisyonlarını azaltma potansiyelini artırmayı amaçlayan federal düzeydeki girişimlere örnek olarak Kanada Hükümetinin 2 milyar ağaç (2BT) programı, Doğa Akıllı İklim Çözümleri Fonu ve Çiftlik İçi İklim Eylem Fonu sayılabilir.
Kanada’nın sera gazı emisyon envanterinde, arazi kullanımı, arazi kullanımı değişikliği ve ormancılık (LULUCF-the land-use, land-use change, and forestry ) kategorisi, yönetilen arazilerde insan kaynaklı değişikliklerden kaynaklanan emissions releases (+) and removals (-) yani emisyon salınımlarını (+) ve uzaklaştırılmaları (-) hesaba katmaktadır – ormancılık Tanımı*, tarım Tanımı* dahil , sulak alan Tanımı* ve yerleşim yerleri Tanımı*.da buna dahildir.
YENİLENEBİLİR ENERJİ
Yenilenebilir enerji kaynaklarına ve ilgili kritik madenlere geçişle ilgili 2022 ve 2023’teki politika gelişmeleri, enerji ve madencilik sektörleri için yakın ve orta vadede önemli fırsatlar doğurdu. Ancak faiz oranlarının yüksek seyrinin yanısıra ekonomik büyümenin yavaşlaması nedeniyle piyasa katılımcıları 2024’te önemli olumsuzluklarla karşı karşıya kalması beklentiler arasında. Karmaşık iş ortamı ve belirsiz ekonomik görünümün ortasında, 2024’te yenilenebilir enerji geçişini ve pil tedarik zincirini etkileyen temel faktörler başlıca inceleme altındaki konulardan.
İklim değişikliği uluslararası toplumda dünya gündemindeki kaygılı sıcak yerini korurken, 2023 senesinde Kanada hükümeti, yayınladığı 2023 bütçesinde temiz ekonomiyi büyütme yatırımlarını da açıklamış ve PV-Tech’in haberi, hükümet bütçe kapsamı dahilinde vergiye tabi kuruluşlar tarafından güneş, pil depolama ve rüzgâr gibi temiz enerji teknolojilerine yapılan yatırımlarda yüzde 30 iade edilebilir vergi kredisi olduğunu onaylamasına dikkat çekilmişti. Ayrıca Kanada hükümeti, yerli topluluklar ve belediyeye ait kamu hizmetleri gibi vergiye tabi olmayan kuruluşlar tarafından temiz elektrik üretimi ve enerji depolamaya yapılan yatırımlara yüzde 15 iade edilebilir vergi kredisi açıklamıştı. Bunların yanısıra üretim süreçlerinde kullanılan makine – ekipman yatırımları ve temiz tedarik zincirleri için kritik malzemelerin çıkarılması, işlenmesi ve geri dönüştürülmesine uygulanan “temiz teknoloji üretimi” için yüzde 30 iade edilebilir bir vergi kredisi getirilmesini de önermişti .
Konuyu biraz daha açarsak Kanada yenilenebilir enerji ve teknolojilerin geliştirilmesini desteklemek için 28 Mart 2023’te mercek altına alınan 2023 bütçesinde Kanada federal hükümeti, hem yenilenebilir enerjilere hem de belirli temiz teknolojilere yapılan yatırımları desteklemeyi amaçlayan yeni vergi teşviklerini açıklamıştı. Bu teşvikler beş ana Yatırım Vergi Kredisi -Investment Tax Credits (ITC) halinde gruplandırılmakta..
Temiz Hidrojen ITC (İnvestment Tax Credits), tarafına bakarsak temiz hidrojen projelerinde kullanılacak ekipmanlara yapılan yatırımları kapsamaktadır. Yatırımların %40’ına kadar olan bu iade edilebilir kredi, en geç 2034 yılına kadar kullanıma sunulacak ekipmanlara uygulanacağı kararlaştırılırken, temiz Elektrik cephesi ITC, temiz elektriğin üretimi, iletimi ve depolanmasına yönelik yatırımları kapsamaktadır. Uygun yatırımların %15’ini kapsayan bu iade edilebilir kredi, 2034 yılına kadar geçerli olacak ve yukarıda belirtilen faaliyetlerde kullanılan mevcut tesislerin yenilenmesini ve yenilenmesini kapsayacağı benimsenmiştir.
Temiz Teknoloji Üretimi ITC’si, ise, temiz teknolojide kullanılan belirli mineral ve maddelerin üretiminde, işlenmesinde veya çıkarılmasında kullanılan belirli ekipman ve makinelerin satın alma maliyetinin %30’una eşit bir kredi anlamına gelmekteydi ve sözkonusu kredinin ancak 2034 yılına kadar kullanılabileceği belirtilmektedir.
2023 federal bütçesi 2022 federal bütçesinde yer alan Temiz Teknoloji ITC ve Karbon Yakalama, Kullanım ve Depolama ITC (the Carbon Capture, Utilization and Storage–CCUS ITC) kredilerini de genişletmekteydi. Temiz Teknoloji ITC, başlangıçta belirli temiz teknoloji yatırımlarına yönelik bir kredi olarak duyurulmuş olsa da sonrasında elektrik üreten belirli jeotermal enerji sistemlerini kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
İlerleyen günlerde Kanada’nın enerji görünümünü farklı boyutlarıyla ele alacağımız çalışmalarda yeniden görüşmek üzere…
Çiğdem Yorgancıoğlu
Canada Energy Regulator / Régie de l’énergie du Canada
https://www.cer-rec.gc.ca/en/data-analysis/canada-energy-future/2023/
KAYNAKÇA ARAŞTIRMALARI
https://www2.deloitte.com/ca/en/pages/energy-and-resources/articles/future-of-energy.html