Kıbrıs’ta toplumlararası görüşmeler, üzerinde çalışılan ortak bildirgenin kabul edilmesiyle yeniden başladı. Rum tarafı da, Türk tarafı da aslında çözümün parametrelerini de, karşılıklı pozisyonlarını da iyi biliyorlar. 2004′te, Annan Planı ile çok yaklaşılmış olan çözüm hedefi, büyük hayal kırıklığı yaratmıştı. Oysa on yıl sonra çözüm, her zamankinden daha da yakın duruyor. Annan Planı’nın Kıbrıs Rum Kesimi referandumuyla reddedilmesinden bu yana neler değişti? Her şeyden önce, 2004′te Rum kesimi, bir çözümün “dayatıldığı” inancıyla, daha fazla avantaj kazanabileceğini düşünerek planı reddetti.
Eğer Rum Kesimi, ancak çözümün ödülü olarak AB üyeliğine erişmek zorunda olsaydı, AB de üyelik garantisini referandumlar yapılmadan vermeseydi, muhtemelen olumlu bir sonuç alınabilirdi. Ne var ki Rum
Bu mutluluk piramidi, Yunanistan kriziyle bir anda çökünce, Güney Kıbrıs önce Rusya’dan, daha sonra AB’den yeterli finansal destek istedi. Rus yöneticiler, bankalardaki paralarının bir kısmına el konduğu için, AB de, Güney Kıbrıs tarafından 2005′ten bu yana her aşamada kandırılmış olduğu için, Rum Yönetimine bu desteği istenen ölçüde vermedi. Bir anda Güney Kıbrıs, kendini çok zor bir açmazın içinde buldu. Burada, kurtuluşun tek yolu olarak Ege denizinde, Kıbrıs müstakil ekonomik bölgesinde bulunduğu düşünülen doğalgaz yataklarını gördü.
Sorunlar o aşamada kendini gösterdi. Türkiye, Kıbrıs Rum Kesimi’nin bu doğalgaz yataklarını tek başına işletmesine her aşamada karşı çıkacağını beyan etti ve uluslar arası yatırımcılar Türkiye ile Güney Kıbrıs arasında bir tercih yapmak zorunda kaldılar. Tercih Türkiye’den yana oldu. Bu yataklarda ne kadar doğalgaz olduğu tam kestirilemediği gibi, çıkartılacak doğalgazın sıvılaştırma ya da boru hattıyla nakletme imkânlarının ekonomik olmadığı da ortaya çıktı. Diğer yandan İsrail, kendi müstakil ekonomik bölgesinde bulduğu ve çok ciddi kapasitede olan Leviathan doğalgaz yataklarını işletmek için hem Kıbrıs, hem de Türkiye üzerinden boru hattı oluşturmayı önerdi. Bunu yapmak için Kıbrıs’ta bir çözüm olması, Türkiye ile İsrail’in anlaşmazlık halinin ortadan kalkması, bir “ortak yatırım” anlayışıyla Kıbrıs’ta İsrail’in kuracağı “doğalgaz sıvılaştırma” fabrikasıyla deniz taşımacılığı için bir doğalgaz terminali oluşturulması gerekiyor.
İsrail, iki koşul da sağlanmadığı sürece, yani Kıbrıs’ta çözüme ulaşılıp Türkiye-İsrail ilişkileri tümüyle normale dönmedikçe, bu projeye taraf olmak istemiyor. Türkiye’nin de, KKTC’nin de, Kıbrıs’ta iki bölgeli, iki toplumlu, siyasi eşitliğe dayalı bir çözüm var oldukça kaybedebilecekleri hiçbir şey yok. Güney Kıbrıs ise, çözüme evet demezse, deniz altında bulduğunu zannettiği doğalgazı ekonomik biçimde işleyecek bir imkâna sahip olamayacak. İsrail, ABD’nin de desteğini alarak, 2014 içinde bu projeyi ilke olarak başlatmak istiyor. Çözümün bir anda gündeme gelmesi, diplomaside çarelerin hiçbir zaman tükenmeyeceğini, değişen koşulların her zaman yeni çözümler getirebileceğini göstermesi açısından önemli…
Yazan: Tulu Gümüştekin
Kaynak: Sabah