Bugün Suudi Arabistan’ın gücünün nereden geldiğini biraz tarih kurcalayarak aktaracağız. 1938 yılında Suudi Arabistan’da yedi numaralı petrol kuyusundan 1440 metre derinlikten fışkıran petrol global tarihi değiştirdi denilebilir.
Aslında 1933 yılında Suudi Arabistan Kaliforniya’nın “Standard Oil of California” adlı ABD petrol şirketine ( kısa adı Socal) petrol arama izni vermişti. 1938 yılında ancak beş yıllık aramadan sonra petrol bulunabildi.
1939 yılında S.Arabistan petrol ihracatına başladı. 1944 yılında Socal’in parçası olan petrol şirketinin adı Arabian American Oil Company yani Aramco olarak değiştirildi. 1950’li yıllarda çıkarılan petrol ilk defa günde bir milyon varile erişti.
1960 yılında ise tarihi bir adımla OPEC petrol karteli kuruldu.1970 yılından itibaren ise Suudi Arabistan, Aramco’da kontrolü iyice eline almaya başladı. 1980 yılında şirketin adı Saudi Aramco olarak değiştirildi. 2009 yılında ise Aramco’nun genişletilme ve büyüme operasyonu sonuçlandı ve Suudi Aramco’nın ham petrol üretme kapasitesi günde 10-12 milyon varil üretecek düzeye ulaştı. Geçtiğimiz günlerde 4 ocak tarihinde ise 30 yaşındaki Prens Muhammed bin Salman (babası seksen yaşında ve ülkeyi oğlu yönetiyor) The Economist dergisine şirketin hisselerinin bir kısmını (küçük bir kısmını ) borsaya çıkartıp dünyanın en büyük ve en zengin şirketi haline gelmiş olan şirketi, borsaya taşıyarak uluslararası yapma fikrine olumlu baktıklarını söyledikten sonra ise, son bir haftada Aramco özelleştirilmesi global medyada manşetlere oturdu.
Aramco aslında önce dört ayrı Amerikan petrol şirketinin birleştirilmesiyle kurulmuş, sonra da petrol şirketlerinin ulusal hale getirilmesi yani global çaptaki “kaynak ulusallaştırması” furyasında ise Saudi Aramco oluvermişti.
261 milyar varil petrol stoğu olan “kamu malı” Aramco, en büyük özel petrol şirketi olan Exonmobil’in değeri 323 milyar dolar iken, Exonmobil’in tam 10 misli günlük petrol çıkarımı yapmakta.
Peki Aramco neden dünyanın en zengin ve en değerli şirketi oldu?
Aslında bu sorunun cevabı basit. Bugün petrol fiyatı 30-35 dolar varil başına civarında. Ülkeler fiyata göre kâr veya başa baş veya da ziyan etmekteler.
Petrol ülkelerinin şirketlerinin üretimine bakınca Suudi Arabistan’ın değeri ortaya çıkıyor. Rystad Energy adlı araştırma şirketi aşağıdaki başa baş değerlerini hesaplamış ve değerleri açıklamış.
Petrol fiyatı 60-70 milyar varil başına iken Kanada, Mısır, Nijerya, ABD ve Britanya petrol şirketleri kâr edemiyor, ya başa baş ya da ziyan ediyor. 50 ila 60 dolar arasında fiyat varken de Venezüella ve Rusya petrolden kâr edemez hale geliyor. Petrol 40-50 dolar arasında fiyatlanırken Norveç ve Qatar da kâr edemiyor. 20-30 dolar arasında ise İran ve Irak başa baş duruma geliyor. 10-20 dolar arasında varil başına fiyatında bile başa başa gelebilen sadece iki ülke var Suudi Arabistan ve Kuveyt!
Rahmetli (!) Saddam boşuna Kuveyt’i işgal ederek başını derde sokmamıştı!
Peki Aramco global çapta en büyük şirket ama değeri ne kadar? Suudi Arabistan neden küçük bir miktarda da olsa piyasaya ve borsaya açılmaya girişmek neden istiyor?
Bunu da yarın gündeme getireceğim. Suudi Arabistan adlı ülkenin toplam kamu gelirinin yüzde 90 kadarını üreten bu şirket kaç para eder? Özelleştirilebilir mi acaba? Yukarıdaki sayılar Rusya ve İran’ın derdinin ne olduğunu açıkça gösteriyor!
Kaynak: Akşam