Yenilenebilir enerji üretimi, 2022’de talepten daha hızlı büyüyor ve gaz krizinin ortasındaki Avrupa’da kömür kullanımda yaşanan artışına rağmen, küresel enerji sektörünün, CO2 emisyonlarında hafif bir düşüşe neden oluyor.
IEA’nın Elektrik Piyasası Raporu‘na göre, ekonomik büyümenin zayıflaması ve Rusya‘nın Ukrayna‘yı işgal etmesinin ardından enerji fiyatlarının artmasıyla birlikte, dünyanın elektrik talebi artışı, 2022’de bir önceki yılki güçlü toparlanmasına göre önemli ölçüde yavaşlamaktadır.
Küresel elektrik talebinin Covid19 önlemlerinin hafifletilmesiyle hızlı şekilde gerçekleşen ekonomik toparlanmanın ardından geçen yılki %6‘lık artışın, 2022‘de %2,4’e düşmesini bekleniyor (2015 – 2019 ortalamasına yakın). Rusya‘nın Ukrayna‘yı işgal etmesinin ve özellikle Çin’de tekrar tekrar gelen halk sağlığı kısıtlamalarının ardından daha yavaş küresel ekonomik büyümenin yansıması olarak daha yüksek enerji fiyatlarının bizi beklediğini gösteriyor.
Zor durumdaki doğal gaz pazarları kömür santrallerini tercih ediyor. Yüksek gaz fiyatları ve arz kısıtlamaları nedeniyle, kömür, özellikle Rus gaz ithalatına bağımlılığını sona erdirmek isteyen Avrupa ülkelerinde, yedek kömür santrali kapasitesine sahip pazarlarda elektrik üretimi için doğal gazın yerini almaktadır. Rusya‘nın Ukrayna‘yı işgal etmesinin ardından, bazı Avrupa ülkeleri enerjide arz güvenliğini artırmak için kömürden çıkış planlarını erteledi ve daha önce getirilen kısıtlamaları kaldırdı.
Yenilenebilir kaynaklar talepten daha hızlı büyüyor ve fosil yakıtların yerini alıyor. Güçlü kapasite ilaveleri, 2022’de küresel yenilenebilir enerji üretimini %10‘dan fazla artıracak ve bazı fosil yakıt üretiminin yerinden edecek. Nükleerdeki %3’lük düşüşe rağmen, düşük karbonlu üretim toplamda %7 artacak ve bu da toplam fosil yakıt bazlı üretimde %1‘lik bir düşüşe yol açacak. Küresel olarak, Çin ve Amerika Birleşik Devletleri‘ndeki düşüşler Avrupa’daki büyüme ile dengelendiğinden, kömürün kullanımı hafifçe artıyor. Kuzey Amerika ve Orta Doğu‘daki büyüme, Avrupa’daki ve Orta ve Güney Amerika talebindeki düşüşün bir kısmını dengelediği ve fosil yakıtların yerini aldığı için gaz gücü %2,6 düşüyor.
Toptan elektrik fiyatları birçok ülkede hızla yükseliyor. 2022’nin ilk yarısında, Avrupa’da doğal gaz fiyatları bir önceki yılın aynı dönemine göre 4 kat, kömür ise 3 kattan fazla arttı ve bu da birçok pazarda toptan elektrik fiyatlarının 3 kattan fazla artmasıyla sonuçlandı. Rapora özel hazırlanan küresel elektrik toptan satış piyasaları için fiyat endeksi, 2016’dan 2021’e kadar ilk yarı ortalamasının iki katı olan seviyelere ulaştı.
Avrupa, temiz enerji geçişini hızlandırarak Rus fosil yakıt ithalatına olan bağımlılığını azaltmaya hazırlanıyor. Avrupa Komisyonu‘nun “REPowerEU” planının uygulanması, önümüzdeki yıllarda yenilenebilir kaynakların kullanımını büyük ölçüde yaygınlaştıracak, 2020‘den 2030‘a kadar AB nihai enerji tüketimindeki paylarını 2 katına çıkaracak ve fosil yakıt kullanımını önemli ölçüde azaltacaktır. Devam eden enerji fiyat krizi, toptan elektrik piyasası tasarımı konusundaki tartışmaları alevlendirirken, hükümetler çeşitli destek programları ile yüksek elektrik fiyatlarını yumuşatmaya çalışıyor.
2023 için önemli belirsizlikler. Elektrik talebi ve üretim karışımına ilişkin 2023 tahminlerini etkileyen temel belirsizlikler, fosil yakıt fiyatları ve ekonomik büyüme ile ilgilidir. 2022’nin ortalarından itibaren, 2023’te küresel elektrik talebindeki artışın bu yıl ile benzer bir yolda devam etmesini beklenmektedir. %8‘lik güçlü yenilenebilir enerji büyümesi ve nükleer üretimin geri kazanılması, bazı gaz ve kömür gücünün yerini alabilir, bu da elektrik sektörünün CO2 emisyonlarının %1 azalmasına neden olacaktır.
Kaan Murat ÇELİKÇAN – Enerji Sistemleri Mühendisi – kmcelikcan@gmail.com
Kaynak : https://www.iea.org/reports/electricity-market-report-july-202
Yazılarınız çok bilgilendirici. Saygılarımla