Litvanya, Norveç‘ten tedarik ettiği sıvılaştırılmış doğal gazı, Indepedence adını verdiği ve liman şehri Klaipeda’da demirlediği dev tanker – istasyonda depoluyor. Gazı, kullanılabilir hale getirdikten sonra Baltık boru hattı şebekesine aktaracak.
Bu gemiyi satın almadan önce Litvanya, doğal gazda yüzde 100 Rus şirketi Gazprom’a bağımlıydı.
Bu yatırımın ardından durum değişti. Litvanya şimdi gazı kimden alacağına karar verebilecek durumda.
Litvanya, bu tanker ve üzerine kurulu istasyon sayesinde ülke tarihinde, doğal gazda ilk kez Gazprom tekeline bağımlı olmaktan kurtulma olanağı yakaladı. Bu tanker sayesinde artık Litvanya’dan Letonya ve Estonya’ya da gaz aktarabilecek durumda.
AB, Gazprom’u pazar üstünlüğünü kötüye kullanmakla suçluyor
Avrupa Komisyonu, Gazprom’u, pazar üstünlüğünü Baltık ülkeleri ile Macaristan, Slovakya, Çek Cumhuriyeti, Bulgaristan ve Polonya üzerinde kötüye kullanmakla suçluyor. Normalin yüzde 40 üzerinde faturalandırmalar olduğunu iddia ediyor. Gazprom ise iddiaları “asılsız” olarak nitelendiriyor.
Avrupa Birliği, Baltık ülkelerini Gazprom’a bağımlılıktan kurtarmak için bölgesel işbirliği planı önerdi. Buna göre Estonya ve Finlandiya ile Polonya ve Litvanya arasında yeni boru hatları kurulması gündemde.
Letonya ile Litvanya arasındaki boru hatları da genişletiliyor, liman şehri Klaipeda ile burada demirli tanker-istasyona kadar uzanıyor.
Avrupa Birliği tarafından Avrupa Ortak Çıkarı kapsamında tanımlanan bu boru hattı, yıl sonuna kadar bitirilecek. Klaipeda’ya bağlanan 110 kilometrelik hattın iyileştirilmesinin maliyeti 64 milyon Euro. Bu miktarın yarısı Avrupa Birliği tarafından karşılanacak.
Avrupa Komisyonu Gazprom’un fiyat tarifelerini inceliyor
Avrupa Enerji Politikası’nın yeniden oluşturulması esas olarak çok geniş kapsamlı bir pazar serbestliği hedefliyor. Enerji tedarikçilerinin çeşitlenmesini öngörüyor. Buna göre ideal olan, gaz ve boru hatlarının sahiplerinin farklı şirketler olması. Bu Gazprom’dan tamamıyla farklı bir tedarik zinciri demek.
Avrupa Komisyonu, Gazprom’a karşı anti tröst soruşturmasını derinleştirdi. Komisyon, Litvanya’nın talebi üzerine Gazprom’un fiyat tarifelerini incelemeye aldı. Bulgular üzerinden yasal bir girişim şu anda başladı.
Gazprom ile bir muatabakat sağlanabilirdi. Ama şimdi, Avrupa Rekabet Kurulu Gazprom’a 10 milyar Dolar’a kadar ceza verebilir.
Öte yandan Litvanya, yeni yatırımlarını tamamlamak üzere. Büyük bir uzlaşmazlık durumunda Rus gazı yerine tamamen Norveç gazı tercih edilebilir.
Kremlin merkezli ekonomik şantaj dönemi kapanıyor
Litvanya Cumhurbaşkanı, Avrupa Komisyonu’nun Gazprom’a karşı yasal hamlesinden memnun. “Kremlin merkezli ekonomik ve politik şantaj döneminin kapanmak üzere olduğunu” söylüyor.
Rusya Dışişleri Bakanı, komisyonun girişimini kabul edilemez olarak yorumluyor.
Litvanya Enerji Bakanı ise Rusya’ya bağımlı olmaktan kurtulmak istedikleri için cezalandırıldıklarına inanıyor.
Rokas Masiulis, Litvanya Enerji Bakanı:“Elektrik ve gaz temininde ikinci bir kaynağımız olmasına karar verdik. Rusya’ya yüzde 100 bağımlı olmayalım dedik. Buna karar verdikten sonra cezalandırıldık. Doğal gazın fiyatı bize komşularımıza olduğundan yüzde 20 daha pahalıya geldi. Bunun siyasal bir maliyet olduğu ve düzeltilmesi için uğraşmamız gerektiği çok açıktı. Milyarlarca Euro söz konusu burada. Avrupa’dayız. Kuralların olduğunu, sadece Avrupalıların değil, diğer ülkelerin, Gazprom gibi üçüncü tarafların da uyması gerektiğini göstermemiz gerekiyor.
Su altı enerji kabloları bir başka kriz nedeni
Rusya ve Litvanya arasındaki problemler bununla sınırlı değil. Litvanya, Rusya’yı ayrıca, İsveç ile kendi karasuları arasındaki su altı enerji kablolarına zarar vermekle suçluyor. Moskova, hatların Baltık Denizi’ndeki askeri eğitim sahasında bulunduğunu söylüyor.
İki ülke arasında kablo krizi daha önce de üç kez tekrarlanmış, Litvanya konuyla ilgili, Rusya’nın Vilnius elçisini Dışileri Bakanlığı’na çağırmıştı.
Litvanya, İsveç‘e, su altından bağlayacağı 700 Megawatt’lık kablo hattını yıl sonuna kadar tamamlamayı planlıyor. 500 Megawatt’lık ikinci bağlantı hattı ise Litvanya’nın iletim şebekesini Polonya’ya bağlıyor. Bu gelişmeler Moskova’da bir tür elektrik şoku yaratıyor.
Litvanya, elektrik enerji hatlarını bir biçimde Avrupa Karasal Ağı’na bağlamak niyetinde. Avrupa’nın enerji pazarına tam entegre olmak açısından, bu onun için çok önemli. Rusya ise tüm bu girişimlere muhalif.
Litvanya enerji aktarım kuruluşu Litgrid’in genel müdürü Daivis Virbickas, sistemlerini Avrupa ile uyumlu hale getirmelerinin enerji bağımsızlığı için önemli olduğu görüşünde: “Baltık ülkelerinin uzun dönemli stratejisi, elektrik iletiminde kıta Avrupası ile uyumlu hale gelmek. Şu anda eski Sovyetler Birliği ağındayız. 50, 60, 70 yıl kadar önce tasarlanmış bir sistem. Avrupa Birliği ülkesi komşularımızla birlikte bağımsızlaşmak istiyoruz. Sadece ekonomik olarak değil, teknik kapasite açısından da.”
Litvanya ve Avrupa Birliği enerji güvenliği için bir yandan da tüketimi azaltmaya çabalıyorlar.
Avrupa Birliği’nin tamamını kapsayan çok geniş bir enerji yenileme programı başlatıldı. Avrupa Yatırım Bankası tarafından finanse edilen program ısı yalıtımını teşvik ediyor. Özellikle Sovyet döneminden kalma bazı eski apartmanlarda iyileştirmeler öngörüyor.
Litvanya’nın başkentinde bu apartmanların birinin sakini Gediminas Purvelis, bu yenileştirme çalışmalarının neleri değiştirdiğini şu sözlerle anlatıyor:
“Projeden önce merkezi ısınma sistemi tamamen dengesiz çalışıyordu. Mesela, apartmanın köşesindeki daireler doğru dürüst ısınmıyordu. Ama binanın ortasında kalan daireler de aşırı sıcak oluyordu. Bu evlerde yaşayanlar kışın ortasında camları açıyorlardı. Şimdi, evin ısısını herkes kendisi ayarlayabilir. Bir diğer unsur da para. Hükümet, ısıtma sistemindeki iyileştime maliyetinin yüzde 40’ını karşılıyor. Hükümet desteğiyle geçinenler için maliyetin tamamı devlet tarafından karşılanıyor.”
Litvanya çapında bu yıl tamamlanması planlanan iyileştirme projesinin sayısı 1000. Toplam 34 bin dairenin ısınma sisteminin yenileştirilmesine ihtiyaç var.
Çoğu Litvanyalı Rusya’nın bir güç gösterisi yapma ihtimalinden çekiniyor. Eğer Rusya, gazı ve elektriği keserse ne olur? Şimdilerde bu soruya bir cevap oluşuyor: Litvanya ve Baltık komşuları başka bir yerden enerji sağlayacaklar. Enerji kaynaklarını çeşitlendirme projesi sayesinde Litvanyalılar ışıkların hiç sönmeyeceğine inanıyor.
Kaynak: euronews