IICEC Enerji ve İklim Araştırmaları Serisi kapsamında MNCM Danışmanlık Kurucu Ortağı Kerem Topuz tarafından hazırlanan “The Missing Piece in the Turkey’s Gas Hub Ambitions” (Türkiye’nin Gaz Hub’ı Olma Hedefindeki Eksik Parça) başlıklı rapor kamuoyu ile paylaşıldı. Raporda, Türkiye’nin “Fiziksel Bir Doğal Gaz Ticaret Hub’ı için eşsiz bir konuma sahip olduğuna dikkat çekildi. Kerem Topuz’un sunumunun ardından IICEC Direktörü Prof. Carmine Difiglio moderatörlüğünde gerçekleştirilen panele ENGIE Türkiye CEO’su Gökalp Özkök ve Emekli Büyükelçi Mithat Rende konuşmacı olarak katıldı ve değerlendirmelerini paylaştı.
Enerji ve iklim konularında kilit paydaşları bir araya getiren ve sektörde öne çıkan konularda analitik ve nesnel araştırmalar, fikir alışverişi ve bilgi paylaşımı için seçkin bir platform sağlayan Sabancı Üniversitesi İstanbul Uluslararası Enerji ve İklim Merkezi (IICEC), bu hedef doğrultusunda sektörün önemli isimlerine ev sahipliği yapmaya ve yeni araştırmalar açıklamaya devam ediyor.
IICEC Enerji ve İklim Araştırmaları Serisi kapsamında MNCM Danışmanlık Kurucu Ortağı Kerem
Raporda, arzda kaynak çeşitlendirmesi ve gelişen tedarik altyapısı ile Türkiye’nin Fiziksel Bir Doğal Gaz Ticaret Hub’ı için konum olarak eşsiz fırsata sahip olduğu ifade ediliyor. Araştırmada Türkiye’nin bir gaz hub’ı olması durumunda Türkiye ekonomisi ve enerji sektörü için kazanımların yanısıra, bölgedeki gaz tedarikçileri ve Avrupa enerji piyasaları için sağlanabilecek kazanımlar da detaylı olarak ele alınıyor.
Raporu hazırlayan Kerem Topuz, “Türkiye’nin doğal gaz arzını farklı ülke ve kaynaklardan karşılamakta oluşu ve arz seçeneklerini ve çeşitlendirmeyi artırmaya yönelik hedefleri, özellikle son dönemde oldukça gelişen doğal gaz tedarik altyapısı ile birlikte dikkate alındığında, Türkiye konum olarak bölgesel bir doğal gaz ticaret hub’ı olmak için eşsiz avantajlara sahip durumdadır” dedi. Kerem Topuz, araştırmasının; doğal gazda arz, talep, ticaret ve fiziksel altyapı konularına dair mevcut durum ve gelecek perspektiflerinin analitik bir bakış ile analizi çerçevesinde, Türkiye’nin doğal gaza ilişkin resmini, bölgedeki durum ve gaz piyasalarındaki son gelişmeler çerçevesinde detaylı olarak irdelediğini belirtti. Topuz, bu önemli hedefe gidecek yolda özellikle ticari konular ve piyasa gelişimi ile ilgili atılması gereken adımlara dikkat çekti.
Fiziksel bir Ticari Gaz Hub’ı olmak Türkiye’ye neler kazandıracak?
Gaz Hub’ı olmanın Türkiye’ye enerjide ve ekonomide önemli kazanımlar sağlayacağı vurgulanan araştırmada, bu kazanımlar şöyle sıralanıyor: “Enerji güvenliğinin güçlenmesi, eenerji verimliliğinin iyileşmesi, toplam enerji ithalat faturasında petrol fiyatlarına olan duyarlılığın azaltılması, ‘Gaz hub’ının gelişimi ile oluşabilecek yeni iş alanları sayesinde katma değeri yüksek hizmetler, istihdam olanakları yaratılması.”
Rapordaki, gaz hub’ı olma perspektifinin hayata geçirilmesine yönelik olarak BOTAŞ’ın bazı alanlarda önemli rolüne vurgu yapılırken, aynı zamanda daha rekabetçi bir piyasaya geçişin zamanlamasına ve önemli potansiyel kazanımlara dikkat çekiliyor.
Rapor, iyi işleyen bir fiziksel gaz ticaret piyasasının oluşumu için somut öneriler sunuyor. Bu öneriler arasında mevcut ithalat sözleşmelerinin yeniden müzakeresi yoluyla satılabilir pazar kısıtlarının kaldırılması, esnekliğin artırılması, al- ya da-öde yükümlülüklerinin yeniden ele alınması, bölgesel piyasalardaki dinamikler ile uyumlu fiyat düzenlemeleri sağlanması; Türkiye doğal gaz piyasasında fiyatlandırm konularında öngörülebilirliğin güçlendirilmesi, risk yönetimini geliştirecek adımların atılması, arz, talep ve maliyetleri yansıtan piyasa yapısına geçişin sağlanması, BOTAŞ’ın iletim sistemi işletmeciliği ile ithalatçı ve toptan satış fonksiyonlarının ayrıştırılması öne çıkıyor.
Gaz Hub’ı olabilmek için tüm paydaşların birlikte çalışması gerekiyor
Raporu hazırlayan Kerem Topuz’un sunumunun ardından ise raporun ele alındığı panele ise konuşmacı olarak ENGIE Türkiye CEO’su Gökalp Özkök ve Emekli Büyükelçi Mithat Rende katıldı.
ENGIE Türkiye CEO’su Gökalp Özkök, yeni sözleşmelerde esnekliğin artırılması ve piyasada rekabetin güçlenmesi alanlarına işaret ettiği konuşmasında şu noktalara dikkat çekti:
“Doğalgaz altyapımız Avrupa’daki pek çok örneğe göre oldukça yeni ve yatırımlar da devam ediyor. Bu konuda oldukça avantajlıyız. Ancak bölgede aynı hedefe yönelik olarak var olan rekabette Türkiye’nin rekabetçi avantajlarıyla daha fazla öne çıkabilmesi gerekiyor. Alım sözleşmelerinde daha kısa süreli, esnek kontratlara odaklanılmasını önemli bir unsur olarak değerlendiriyorum. Piyasada fiyatlandırma ve öngörülebirlilik önemli konular. Genel olarak piyasa dinamikleri ve doğal gaz piyasasının daha rekabetçi yönde gelişimi önem taşıyor.”
Türkiye’nin konumu, halihazırda büyük bir gaz tüketicisi oluşu ve gelişen fiziksel altyapısı ile bir gaz hub’ı olarak konumlanmakta önemli avantajları olduğuna dikkat çeken Emekli Büyükelçi Mithat Rende de, görüşlerini şöyle dile getirdi:
“Komşularımız arasında da aynı hedefe sahip ülkeler var. Türkiye, fiziksel altyapının güçlenmiş olması ve konumu bakımından bölgesel bir Gaz Hub’ı olabilmek için büyük avantajlara sahip, ancak geliştirilmesi gereken yönler de var. Bu bir gecede olabilecek bir iş değil, bu alanda ülkemiizki tüm paydaşların birlikte çalışması gerekiyor. ı. Türkiye’nin gaz ticaretinin önü açılmalı..Fiyatların piyasa ortamında oluşabilmesi önem taşıyor. Piyasa işleyişi, öngörülebilirlik ve şeffaflıkbu hedefe ulaşılması için büyük öneme sahip.”
IICEC Direktörü Profesör Carmine Difiglio ise, Türkiye’nin fiziksel bir gaz ticaret hub’ı olmak yönünde çok önemli fırsata sahip olduğunu belirterek, bunun Türkiye, Avrupa ve Türkiye’nin gaz tedarikçisi ülkeler için “kazan-kazan-kazan” durumu sunduğunu belirtti. Difiglio, rekabetçilik, ekonomi ve tüketici perspektifleriyle daha rekabetçi bir piyasaya geçişin planlanmasına ve özel sektörün bu hedefe ulaşılmasında önemli rolüne dikkat çekti.
IICEC ENERJİ VE İKLİM ARAŞTIRMALARI SERİSİ “TÜRKİYE’NİN ‘GAZ HUB’I OLMA HEDEFİNDEKİ EKSİK PARÇA BAŞLIKLI RAPORUN” ANA MESAJLARI
Doğal gaz piyasalarının arz tarafında gelişen yeni fırsatlar var:
– Doğal gaz piyasalarında son gelişmeler, özellikle de sıvılaştırılmış doğal gaz arzında önemli artışı destekleyen dinamikler, daha rekabetçi ve sürdürülebilir gaz arzı için yeni fırsatlar sunmaktadır.
– Arz tarafındaki yeni gelişmelerin getirebileceği avantajların sağlanabilmesi, doğal gaz moleküllerinin uluslararası ticaretinin daha fazla gelişimi ile olanaklı olacaktır. Şeffaf ve rekabetçi koşullarda işleyecek uluslararası doğal gaz ticareti için ise fiziksel arz ve emtia ticaretinin rekabetçi koşullarda gerçekleşebildiği, bölgesel fiyatlamaya esas olacak hub yapılarına gereksinim artıyor.
– Gaz fiyatlarının petrol fiyatları ile olan ilişkisinin tümüyle ortadan kalkmış olduğu ABD piyasalarından farklı olarak Avrupa genelinde doğal gaz piyasalarında gazın gaz ile rekabetinde gelişmeler sağlanmaya devam ediliyor, ancak Avrupa gaz piyasaları halen küresel petrol piyasalarındaki gelişmelere ve fiyatlara maruz olmaya devam ediyor.
– Araştırmada, Türkiye’de işleyen bir doğal gaz hub’ı ile sağlanabilecek pek çok fayda, analitik bir yaklaşım ile irdeleniyor; bunun Türkiye, Avrupa ve Türkiye’nin gaz tedarikçileri için neden bir “kazan-kazan-kazan” durumu sağlayabileceği sunuluyor.
– Türkiye’de doğal gaz tüketiminin farklı sektörlerdeki durumu; boru hatları, LNG gazlaştırma tesisleri, dağıtım şebekeleri gibi temel altyapı unsurları; Türkiye’nin yanısıra Avrupa ve bölgedeki doğal gaz tedarikçileri için arz ve talebe ilişkin faktörler ve beklentiler irdelendiğinde, Türkiye’nin bölgede fiziksel bir ticari gaz hub’ı olması perspektifini destekleyen pek çok önemli parametrenin bulunduğu görülüyor.
– Araştırma, iyi işleyen bir fiziksel ticaret hub’ı için öne çıkan gereksinimlerin altyapı, piyasa gelişimi, rekabetçilik gibi farklı açılardan çeşitli göstergeler ile irdelenmesi, böylelikle mevcut duruma ilişkin analitik bir değerlendirme sunulması ile de ilgi çekici bir boyut taşıyor.
– Araştırmanın ana bulguları arasında Türkiye’nin son yıllarda doğal gaz altyapısının gelişimine yönelik çok önemli adımlar atmış olduğu, doğal gaz hub’ı olma perspektifinin hayata geçirilmesinde, ilave altyapı yatırımlarına olan gereksinimden ziyade ithalat sözleşmeleri ve piyasaya ilişkin iki konunun özellikle önem taşımakta olduğu tespitine yer veriliyor. Bunlardan ilki, ithalat sözleşmelerinin yeniden müzakere edilerek satılabilir pazar kısıtlarının kaldırılması ve daha esnek fiyatlandırma koşullarının sağlanması olarak ifade edilirken, ikinci önemli konu olarak BOTAŞ’ın ağırlıklı payının şeffaf ve rekabetçi bir doğal gaz hub’ını destekleyecek ölçüde azaltılmasına işaret ediliyor.
– Araştırma, gaz hub’ı olma perspektifinin hayata geçirilmesine yönelik olarak, BOTAŞ’ın bazı alanlarda önemli rolüne vurgu yaparken aynı zamanda daha rekabetçi bir piyasaya geçişin zamanlamasına ve önemli potansiyel kazanımlara dikkat çekiyor.
– BOTAŞ gerek yeni boru hattı yatırımları, gerekse de Türkiye ekonomisi ve gaz tüketicisi sektörler için doğal gaz arzının stratejik önemi kapsamında önemli bir aktör olmaya devam edecek olmakla birlikte, daha rekabetçi bir piyasa yapısına geçişin de doğru zamanlama ile sağlanması gerekiyor.
– BOTAŞ’ın mevcut uzun vadeli anlaşmalarının 2020 sonrası dönemde de kısmen devam edecek olması dikkate alındığında, BOTAŞ’ın sözleşmeleri ve piyasa payı, aynı zamanda tüketici sektörlere ilişkin sürdürülebilir ve öngörülebilir adımların atılması için geçiş dönemi ve zamanlama önem taşıyor.
Türkiye, Avrupa ve Türkiye’nin Gaz Tedarikçileri için “Kazan-Kazan-Kazan” fırsatı var:
İyi işleyen bir fiziksel gaz ticaret hub’ı için sözleşmeler, fiyatlandırma ve piyasa gelişimi konuları öne çıkıyor:
– Gaz Hub’ı olma perspektifini hayata geçirmek için yaklaşım önerisi
İyi işleyen bir gaz ticaret hub’ı için kapsamlı durum değerlendirmesi ve öneriler:
Araştırmada, analitik bir yaklaşım çerçevesinde Türkiye’nin gaz hub’ı olma fırsatının değerlendirilmesine yönelik somut öneriler de yer alıyor.
Mevcut Sözleşmeler : Mevcut ithalat sözleşmelerinin yeniden müzakeresi yoluyla satılabilir pazar kısıtlarının kaldırılması, esnekliğin artırılması, al- ya da-öde yükümlülüklerinin yeniden ele alınması, bölgesel piyasalardaki dinamikler ile uyumlu fiyat düzenlemeleri sağlanması,
Doğal Gaz Piyasası Gelişimi: Piyasa oyuncularının sayısının ve BOTAŞ dışında kalan özel sektör hacimlerinin artırılması, doğal gaz toptan satış piyasasının geliştirilmesi, doğal gaz piyasası ile elektrik piyasası arasındaki bağlantıların güçlendirilmesi, yeni ithalat lisansları,
Öngörülebilirlik: Fiyatlandırma stratejilerinin öngörülebilirliğinin sağlanması, maliyetleri doğrudan veya dolaylı olarak yansıtmayan fiyatlandırma yapılarının gerçekçi bir zaman planı çerçevesinde, aynı zamanda makro ekonomi ve tüketici perspektifleri de gözetilerek ortadan kaldırılması,
Piyasalarda Çeşitlilik ve Derinlik: Vadeli piyasalar ve finansal hedging gibi, risk yönetimi ve ticaret için önem taşıyan konularda gelişme sağlanması,
BOTAŞ: BOTAŞ’ın iletim sistemi işletmeciliği ile ithalatçı ve toptan satış fonksiyonlarının ayrıştırılması.
Gaz Hub’ı olmak Türkiye için enerjide ve ekonomide önemli kazanımlar sağlar
Araştırmada, Türkiye’nin doğal gazda fiziksel ticaret hub’ı olarak konumlanabilmesinin çok önemli kazanımlar sağlayacağına işaret edilirken bu kazanımlar arasında;
– Enerji güvenliğinin güçlenmesi,
– Toplam enerji ithalat faturasında petrol fiyatlarına olan duyarlılığın azaltılması,
– Gaz hub’ının gelişimi ile oluşabilecek yeni iş alanları, katma değeri yüksek hizmetler, istihdam olanaklarının yaratılması öne çıkıyor.
– Enerji verimliliğinin iyileşmesi yer almaktadır.