YURTİÇİ ENERJİ NAKİL HATLARI
IRAK – TÜRKİYE HAM PETROL BORU HATTI
Irak – Türkiye Ham Petrol Boru Hattı Sistemi, Irak’ın Kerkük ve diğer üretim sahalarından elde edilen ham petrolü Ceyhan (Yumurtalık) Deniz Terminali’ne ulaştırmaktadır. 35 Milyon ton yıllık taşıma kapasitesine sahip bulunan sözkonusu boru hattı, 1976 yılında işletmeye alınmış ve ilk tanker yüklemesi 25 Mayıs 1977’de gerçekleştirilmiştir.
1983 yılında başlayıp, 1984 yılında tamamlanan I. Tevsi Projesi ile hattın kapasitesi 46.5 Milyon ton/yıl’a yükseltilmiştir. I. Boru Hattı’na paralel olan ve 1987 yılında işletmeye alınan II. Boru Hattı ile de yıllık taşıma kapasitesi 70.9 Milyon ton’a ulaşmıştır.
|
IRAK |
TÜRKİYE |
TOPLAM |
|
| I.HAT |
345 |
641 |
986 km. |
| II.HAT |
234 |
656 |
890 km. |
| TOPLAM |
579 |
1.297 |
1.876 km. |
YURTDIŞI ENERJİ NAKİL HATLARI
2007 yılında işletmeye alınan Türkiye-Yunanistan Doğal Gaz Boru Hattı, Güney Avrupa Gaz Ringi’nin ilk halkasını oluşturmaktadır. 2018 yılında Yunanistan-İtalya bağlantısının da devreye alınmasıyla İtalya pazarına da erişim imkânı sağlanacaktır.
Proje kapsamında, plato seviyede Yunanistan’a 3,6 bcm/yıl ve İtalya’ya 8 bcm/yıl olmak üzere toplam 11,6 bcm/yıl hacmindeki gazın Hazar kaynaklarından sağlanarak Türkiye üzerinden taşınması planlanmaktadır. Projenin kara kesimi Gümülcine (Komotini)’den Yunan Adriyatik kıyısına kadar 592 km, deniz geçişi kesimi ise 212 km. uzunluğunda olup, azami derinlik 1.450 m olarak öngörülmektedir.
2007 yılında Roma’da ülkelerin enerjiden sorumlu bakanları tarafından Hükümetlerarası Anlaşması (IGA) imzalanan proje, Avrupa’ya doğal gaz temin edecek önemli projelerden biridir.
NABUCCO DGBH PROJESİ
Ortadoğu ve Hazar Bölgesi doğal gaz rezervlerini Avrupa pazarlarına bağlamayı öngören Türkiye-Bulgaristan-Romanya-Macaristan-Avusturya (Nabucco) Doğal Gaz Boru Hattı ile Avusturya’nın Avrupa’da önemli bir doğal gaz dağıtım noktası olma özelliğinden de faydalanılarak bölge ülkelerin gaz taleplerindeki gelişmelere göre Batı Avrupa’ya ulaşılması amaçlanmaktadır.
Mevcut şartlara bakıldığında, Azerbaycan (Şahdeniz), Irak, Türkmenistan ile diğer Hazar kaynaklarından temin edilecek doğal gazın taşınması öngörülmektedir. Uzun vadede Arap Doğal Gaz Boru Hattı ile Mısır ve İran başta olmak üzere diğer çevreleyen kaynaklardan da doğal gaz taşınması planlanmaktadır.
ANADOLU GEÇİŞLİ DGBH PROJESİ (TANAP)
Azerbaycan’ın SOCAR şirketi ile BOTAŞ arasında sürdürülmekte olan müzakereler neticesinde Şah Deniz Konsorsiyumu’nun üreteceği Faz II gazından yıllık 10 milyar m³ hacmin BOTAŞ doğal gaz iletim sistemi kullanılarak Yunanistan veya Bulgaristan sınırından Avrupa tüketim noktalarına transit iletimine yönelik çalışmalar yapılmıştır.
Projeye yönelik olarak 24 Aralık 2011 tarihinde iki ülkenin Enerjiden Sorumlu Bakanları arasında Ankara’da Hükümetlerarası Mutabakat Zaptı imzalanmıştır.
TRANS ADRİYATİK DGBH PROJESİ (TAP PROJESİ)
Avrupa’ya gaz iletimi amacıyla İsviçre’nin EGL Şirketi tarafından geliştirilen bu projenin başlangıç noktası Yunanistan’ın Selanik şehridir. Bu noktaya kadar Türkiye ve Yunanistan’ın mevcut altyapısının kullanılması öngörülmekte, Arnavutluk ve Adriyatik Denizini geçerek İtalya’ya ulaşması planlanmaktadır.
Projenin Temel Mühendislik çalışması Mart 2007’de tamamlanmış olup, detay mühendislik ve izinlere yönelik çalışmalar sürmektedir.
2009 yılında TAP kapsamında Türk ve İsviçre Enerji Bakanlıkları arasında gaz transitinin de dahil olduğu geniş tabanlı bir Enerji İşbirliği Mutabakat Zaptı imzalanmıştır.
Proje, Şah Deniz Konsorsiyumu tarafından doğal gazın Güney Avrupa’ya ulaştırılmasında potansiyel güzergah olarak duyurulmuştur.
IRAK – TÜRKİYE DGBH PROJESİ
Irak’ın kuzeyinde yer alan doğal gaz sahaları için saha geliştirme, üretim, gaz işleme ve boru hattı yapımını içeren entegre bir proje 1996 yılında Irak ile imzalanan anlaşmalar ile gündeme gelmiştir. 2003 yılında Irak’ ta meydana gelen yeni siyasi gelişmeler neticesinde BOTAŞ, TPAO ve Shell ile görüşmelere başlandıktan sonra sözkonusu üç şirket arasında 2008 yılında Irak’tan Türkiye’ye doğal gaz ihracatı konusunda bir Mutabakat Zaptı imzalanarak, çalışma Irak-Türkiye Gaz İhraç Projesi (ITGEP) adını almıştır. Mutabakat Zaptı’nın ilgili taraflar için potansiyel doğal gaz arama ve üretim fırsatları ile komşu ülkelerle olası bağlantıları da içerecek şekilde Türkiye´deki doğal gaz altyapısının değerlendirilmesi bakımından bir çerçeve oluşturacağı ve anlaşmanın Irak gibi ülkelerin kendi iç talepleri karşılandıktan sonra artan doğal gazı Türkiye’ye ve Avrupa’ya ihraç etmelerine imkân tanıyacağı belirtilmiştir.
MISIR – TÜRKİYE DGBH PROJESİ
Doğal gaz arz kaynaklarının çeşitlendirilmesi ve doğal gaz arzının bir kısmının da Mısır’dan sağlanması amacıyla Mısır-Türkiye Doğal Gaz Boru Hattı Projesi geliştirilmiştir. Ancak, sonraki gelişmeler neticesinde Mısır gazının “Arap Doğal Gaz Boru Hattı” ile Türkiye’ye sevkiyatı gündeme gelmiştir. Arap Doğal Gaz Boru Hattı’nın bir bölümü tamamlanmış olup, hâlihazırda Ürdün, Suriye ve Lübnan’a Mısır gazı sağlanmaktadır. Mısır’ın Arap Doğal Gaz Boru Hattı’na tahsis edebileceği doğal gaz miktarı halen belirsizliğini korumaktadır. Kısa dönemde, artan arz açığının kapatılması için Suriye’ye doğal gaz temin edilmesi gündeme gelmiş olup; söz konusu hattın Türkiye’nin doğal gaz iletim sistemine bağlantısını sağlayacak Türkoğlu-Kilis Boru Hattının inşaatı devam etmektedir.
HAZAR GEÇİŞLİ TÜRKMENİSTAN – TÜRKİYE – AVRUPA DGBH PROJESİ
Türkmenistan – Türkiye – Avrupa Doğal Gaz Boru Hattı Projesi ile Türkmenistan’ın güneyindeki sahalarda üretilen doğal gazın Hazar geçişli bir boru hattı ile Türkiye’ye ve Türkiye üzerinden Avrupa’ya taşınması amaçlanmaktadır. Bu kapsamda, 1998 yılında Türkiye ve Türkmenistan Devlet Başkanları tarafından bu projenin gerçekleştirilmesine yönelik bir Çerçeve Anlaşması imzalanmıştır. Anlaşmaya göre; 30 milyar m³ Türkmen gazının 16 milyar m³’ü Türkiye’ye, 14 milyar m³’ü Avrupa’ya taşınacaktır.
Yazan: İhsan Eray KETENCİ / Yalova Üniversitesi
Yayıncı: EnerjiGazetesi
Kaynak: http://www.botas.gov.tr/