Petrolün varil fiyatı, 2008 yılında 148 dolara kadar yükselmişti. Son haftalarda ise, brent petrolün varil fiyatı yüzde 20 oranında düşerek, geçen hafta 83 doları gördü. Aralık 2014 sonu endeksli Brent Petrol fiyatı bugün itibari ile 85-86 dolar seviyesinde bulunuyor.
Uzmanlar, piyasada petrolün gereğinden fazla olduğunu belirterek, nedenleri şu şekilde özetliyor: Amerika ve Libya’daki petrol üretiminin patlaması,
Üretici tarafında ise, talep azaldığında zararı minimize etme prensibi devreye giriyor ve şirketler kar elde etmese dahi üretime devam etmek zorunda kalıyor. Bunun en büyük sebeplerinden biri sabit maliyetler, üretimin durması halinde sabit maliyetler büyük bir yük olarak tek başına ortaya çıkıyor. Bu nedenle, üretime devam etmek sabit maliyetlerin oranını azaltıyor. Ayrıca, petrol talebi tekrar arttığında kısılan üretimi kısa zamanda tekrar artırmak pek kolay değil.
Deutche Bank tarafından yapılan araştırma, 12 OPEC ülkesinden 7’sinin petrol fiyatlarının 100 doların altında olması durumunda bütçesini dengeleyemeyeceğini ortaya çıkardı. Büyük petrol üreticilerine ait ekonomilerin ayakta kalması için petrolde 100 dolara ihtiyaç var. Venezuela’da geçtiğimiz günlerde ekonomistlerin düzenli bir temerrüdün OPEC ülkesinin ekonomisindeki düşüşü durduabileceğini iddia etmesinden sonra ülkenin tahvil faizi fırlamıştı. Notu düşürülen ve CDS’leri yükselen Venezuela’nın dış borçlarını ödeyemez hale gelme olasılığı uzmanlara göre yüzde 100. Öte yandan, OPEC üyesi olmayan Rusya’nın başı büyük dertte; ekonomik büyümenin zaten zayıf olduğu ülkede, devlet bütçesi açık veriyor. Batı’nın ekonomik yaptırımları da yüzde sıfır olan Rusya’nın ekonomik büyümesini frenliyor. Rusya’nın ihracatının yüzde 70’lik kısmını petrol ve doğal gaz oluştururken, federal bütçenin yarısını oluşturuyor.
Bütçe giderlerini karşılayabilmek için 125 dolarlık varil fiyatına ihtiyacı olan İran petrolden kaybettiğini yaptırımların kaldırılmasıyla karşılamayı amaçlıyor.
Peki, en büyük petrol ihracatçısı Suudi Arabistan kurtamaya gelir mi? Bu durumdan, Suudi Arabistan da olumsuz etkileniyor. Bu ülke bütçesini 99 dolarlık varil fiyatıyla dengeleyebiliyor. Ancak son aylarda 450 milyar dolar biriktirdiği için 85 dolarlık varil fiyatı Suudi Arabistan’ı kısa vadede etkilemiyor. Ekonomisini çeşitlendirmeye ve yaşam standartlarını artırmaya çalışan krallık, 2014’te geçen seneye göre yüzde 4,3 artışla 228 milyar dolar harcama hedefliyor.
Petrolde 60 dolar seviyelerini telaffuz etmeye başlayan uzmanlar, fiyatlarda ne kadar daha düşüş olacağını öngörmenin çok zor olduğunu belirtiyor. Nitekim, Economist dergisinin “Drowning in Oil” başlıklı 1999 Mart özel sayısında, petrol fiyatlarında yarı yarıya düşüş olabileceği tahmin edilmiş fakat haftalar sonra başlayan artış trendi ile 2008 yılında petrol 148 dolar ile pik yapmıştı.
Son olarak, Suudi Arabistan ve ABD’nin İran ile Rusya’yı dize getirmek için petrolü ucuzlattıkları teorisi gündeme geldi. Uzmanlar, bunu spekülasyon olarak nitelemekle birlikte bu noktada çıkarların örtüştüğünü de inkar etmiyorlar. Bu konuda, tarihi hatırlamakta fayda var; 1980’li yıllarda petrolün ucuzlaması Sovyetler Birliği’nin yıkılmasında etkili olmuş ve komplo teorileri ortaya atılmıştı. Rusya’daki Stratejik Araştırmalar Enstitüsü son raporlarından birinde ABD ile Suudi Arabistan’ın sözleşerek petrolü ucuzlattıklarını öne sürdü. Suudi Arabistan varil fiyatını dengelemek için üretimi düşürmek yerine eylül ayında daha fazla petrol ihraç etti. Aynı zamanda olağanüstü OPEC toplantısını da kasım sonlarına erteletti.
Kaynak: Enerji Enstitüsü