Çin’in hızla büyüyen ekonomisi, istikrarlı bir gelişme için enerji kaynaklarını güvenceye almak üzere ülkedeki siyasi liderleri baskı altında bıraktı. Ülkedeki şehirleşme ve ekonomik yeniden dengelenmenin dünya enerji piyasalarında önemli sonuçları olacak. British Petroleum’a (BP) göre Çin, ABD ya da Avrupa’dan daha fazla enerji üretim-tüketim açığına sahip olarak 2030’da toplam enerji talebindeki büyümenin yüzde 25’inden sorumlu olacak. Çin’in 2012’deki enerji karışımı yüzde 68 kömür, yüzde 18 petrol ve sadece yüzde 5 doğal gazdan oluşuyordu. Bu oranlar Amerika Birleşik Devletleri’nde yüzde 20 kömür, yüzde 37 petrol ve yüzde 30 doğal gazdır.
Çoğu ülke enerji politikalarını 2020 senesine bağlayarak planladı. Bu sene, ülkelerin enerji politikalarını değerlendirmeleri ve kıstas almaları için önemli bir dönüm noktasıdır. AB, birkaç çevre ve etkinlikle ilgili hedefler koymasının yanı sıra 2020’ye kadar enerji piyasalarında reforma gitmek ve iç pazarlarını entegre etmek üzere Kasım 2010’da hırslı bir plan tasarladı. Kasım 2000’de Rusya, hidrokarbon için önemli ihracat ve üretim hedefleri belirleyerek 2020’ye yönelik Rusya Enerji Stratejisi’nin Temel Şartları’nı onayladı. Benzer şekilde, Çin’in devlet planlama kuruluşu Milli Kalkınma ve Reform Komisyonu (NDRC), 2020’ye kadar Çin’in tüm enerji tüketim karışımında doğal gazın 2012’de yüzde 5 olan payını yüzde 10’a çıkarmak istiyor.
Pekin çevresel faktörlerden dolayı kömürün yerine doğal gaz yerleştirme çabalarını yoğunlaştırırken, Çin’in doğal gaza yönelik bu saldırgan arayışı, kaya gazı ve büyük LNG pazarlarında görülen arz artışından kaynaklanır. Doğal gaz kömüre k
Doğal gazın geleneksel yollarla naklediliyor olmasından dolayı enerji güvenliği ve doğal gaz birbiriyle bağlantılıdır. Doğal gaz piyasalara iki yolla nakledilebilir: Boru hatlarıyla ya da sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) şeklinde büyük nakliye tankerleriyle. Doğal gaz anlaşmalarının, ithalatçılarla ihracatçılar arasında detaylı arz, zamanlama ve fiyat düzenlemeleri vardır. Doğal gazın kesintisiz arzı tüketiciler için esastır. Doğal gaz düzenlemeleri bozulursa ülkelerin alternatif arz kaynakları bulmaları ya da iç talebi karşılamak için depolama yapmaları gerekir. Çevreyle ilgili hedeflerini tutturmak için enerji terkibinde yeniden dengelemeye giderken Çin’in daha karmaşık enerji güvenliği sorunlarının üstesinden gelmesi gerekecek.
Mevcut Çin doğalgaz piyasası
Çin 2007’de net doğal gaz ithalatçısı oldu. 2012’de de Pekin, ithalat bağımlılığının hızla artacağı beklentisiyle doğal gaz tüketiminin yüzde 29’unu ithal etti. Çin’de kaya gazı üretimi bağımlılığın sınırlanmasına katkı yapabilir ama ülke, ABD ya da Kanada’daki alışık olunmayan üretim seviyelerini başarmaktan çok uzaktır. Mevzuatla ilgili engeller, ulaşım problemleri ve diğer yakıt ve geleneksel doğal gaz, kaya gazı gelişiminde tıkanıklığa yol açtı. Çin’de devlete ait şirketlerin, kaya gazı çıkarma yöntemleri konusunda sınırlı ölçüde tecrübesi var. Ayrıca çoğu büyük kaya gazı rezerv bölgeleri yerleşim merkezlerinin yakınındadır, bu da çıkarma işlemini daha maliyetli ve müşkül hale getiriyor.
Doğal gaz tüketiminde büyük bir artış olmasını bekleyen Çin, boru hattı altyapısı ve LNG kapasitesine yönelik yoğun yatırımlarda bulundu. Çin’in 2011 sonunda, yaklaşık 27.000 mil uzunluğunda ana doğal gaz boru hattı vardı ve hükümet 2015’e kadar 24.000 mil yeni boru hattı inşa etmeyi planlıyordu. Ülke zaten Türkmenistan, Özbekistan ve Kazakistan’dan gaz getiren Orta Asya Gaz Boru Hattı (CAGP) üzerinden ilk uluslararası doğal gaz boru hattını inşa etmişti. Halen beş LNG yeniden gaz haline getirme terminali var. İnşa halinde dört, birkaç da hükümetten onay bekleyen terminalle toplam yılda 106 milyar metreküpe (mmk) genişletme kapasitesi var.
2020 Tahminleri
Altyapıya yaptığı büyük yatırımlara rağmen Çin halen 2020 civarında yüzde 10’luk doğal gaz enerji terkibi hedefini tutturmada ciddi engellerle karşı karşıyadır. Çin 2012’de 144 mmk doğal gaz tüketti, 107 mmk üretti. Aradaki fark da Orta Asya’dan ithalat (22 mmk) ve LNG’den (20 mmk) karşılandı. ABD Enerji Enformasyon İdaresi 2020’de Çin için nihai enerji tüketiminin 4,5 tmk olacağını tahmin ediyor. Çin doğal gaz hedefini tutturmak istiyorsa 2020’ye doğru kabaca 450 mmk doğal gaz tüketmelidir.
Bu da 2012 seviyelerine göre yüzde 213 artıştır. Çin’in enerjisini yeniden dengelemesinin talep kısmı, kömürden dünyada artan LNG fiyatları içinde hızla pahalı doğal gaza dönülmesini gerektiriyor. Bu da Çin ekonomisi üzerinde enflasyona yol açacak bir adım olur. Aynı zamanda Japonya ve AB’nin nükleer enerjiden uzaklaşması, Hindistan’ın da artan hidrokarbon ihtiyaçları doğal gaz fiyatları üzerinde ilave baskı yapacaktır.
Çin, iç doğal gaz talebini yeterince canlandırabilse bile mevcut altyapıyla bu talebi karşılamakta ciddi problemlerle karşı karşıya kalacaktır. Biz Çin’in inşa edilen tüm LNG terminalleri ve halen inşa edilmekte olan terminallerinin tamamının başlangıç ve genişletilmiş kapasitelerinin yüzde 100’ünden faydalandığını farz etsek bile ülkenin halen ya iç üretimde artış ya da boru hatlarından ithalatla kapatması gereken yılda 197 mmk açığı olur. Bu açık, 2012’de Rusya’nın toplam ihracatından büyük, Avustralya, Endonezya, Malezya ve Yemen’den (Çin’in en büyük beş LNG ortağından dördü) yapılan ihracatın toplamının da iki katından fazladır.
Çin’in, arzdaki açığı kapatmak ve 2020 hedefini tutturmak ve enerji terkibini gelişmiş ülkelerin standardına göre dengelemek için hızla LNG ithalatını arttırması gerekecek. Çin’in büyük enerji stratejisi, Orta Asya, Rusya ve Orta Doğu’dan boru hatlarıyla hidrokarbon elde etmede enerji diplomasisinin ne kadar etkili olacağına odaklanacak. Çin’in boru hattı siyasetine girişinin zaten mevcut boru hattı dinamiği üzerinde önemli etkisi var. Çin 2009’da Türkmenistan, Özbekistan ve Kazakistan’dan gaz getiren CAGP’yi inşa etti. Devlet Başkanı Şi Cinping tarafından Türkmenistan’a yapılan son ziyaret, Orta Asya Gaz Boru Hattı’nın yılda 65 mmk genişletilmesiyle sonuçlandı.
Rusya ve Çin Eylül 2013’te, 2018’e kadar Rus gazını doğu güzergahından Çin’e getirecek hukuken bağlayıcı bir anlaşma imzalayarak enerji bağlarını kuvvetlendirdi. Bazı gözlemciler, Çin’in enerji talebi hakkında İran-Pakistan-Hindistan boru hattının Çin’e uzatılıp uzatılmayacağı spekülasyonları yapıyorlar. Bazı gözlemciler de Çin’in Afganistan’daki yoğun yatırımlarının muhtemelen bir TAPI hattının Çin’e uzatılmasının öncüsü olduğuna işaret ediyorlar.
Sonuçlar
Ekonomik büyüme enerji gerektiriyor. Her ne kadar NDRC’den alınan son bilgiler doğal gaz üretim ve tüketiminde önemli bir artış olduğunu gösterse de Çin’in 2020’ye kadar doğal gaz tüketim terkibindeki yüzde 10’luk hedefini tutturabilmesi, arzdaki kısıtlamalar ve kömürden doğal gaza geçişin yüksek maliyeti sebebiyle mümkün değil. Doğal gaz arz açığı, Çin’i bölgede kendi “gazpolitiğini” uygulamaya zorlayacak.
Bu tarihi olarak Rusya, Orta Asya ve Avrupa’nın bir oyunuydu. Ama Çin’in Orta Asya’yla genişleyen bağları, Rusya’nın etkisine meydan okudu. İran gibi diğer tedarikçiler de büyük bir talep merkezi olarak Çin’e bakmaya başladı. Ülkenin doğal gaz talebi, bölgesel entegrasyon ve ayrışmalarda önemli bir katalizör olacak. Her halükarda, Çin’in girift enerji yeniden dengelemesi, önümüzdeki 10 yılda küresel enerji yapısını etkileyecek.
Çeviren: Arif Kaya / Dünya Bülteni
Kaynak: Enerji Enstitüsü