Bu makaleyle, biz elektrik kullanıcılarının hayatında vazgeçilmez bir unsur olan elektriğin, faturası üzerinden alınan (PSH Bedeli) Perakende Satış Hizmet Bedeli inceleyeceğiz. Bu çerçevede, önce PSH Bedeli kavramının elektrik piyasasında ne anlama geldiğini size anlatmak istiyorum.
Görevli perakende satış şirketlerinden elektrik satın alan tüketicilerin faturalarında yer alan “perakende satış hizmet bedeli” ve dayanağı nedir? Bu bedel nasıl hesaplanmaktadır?
“Elektrik Piyasası Kanunu’nda Perakende Satış Hizmeti; perakende satış lisansına sahip şirketlerce, elektrik enerjisi ve/veya kapasite satımı dışında tüketicilere sağlanan diğer hizmetler olarak tanımlanmıştır.
Perakende satış hizmeti kapsamı, Elektrik Piyasası Lisans Yönetmeliğinde, elektrik enerjisi ve/veya kapasite satımı dışında, tüketicilere sağlanan, faturalama ve tahsilat gibi diğer hizmetler olarak tanımlanmıştır.
Perakende satış hizmeti gelir gereksinimi; söz konusu faaliyete ilişkin düzenlemeye esas net yatırım harcamasının itfa tutarı, faturalama ve tahsilat giderleri, tanıtım ve pazarlama giderleri, müşteri hizmetlerine ilişkin giderler, perakende satış ve hizmete ilişkin diğer işletme giderleri, düzenleme giderleri payı, faaliyet giderleri payı, olağan ve olağan dışı giderler payından faaliyet ile ilgili diğer gelirler payı ve olağandışı gelirler payının düşülmesi suretiyle bulunan düzenlemeye esas net işletme gideri, ve amortisman itfa süresi farkı vergi tutarından oluşmaktadır.
Elektrik Piyasası Tarifeler Yönetmeliğin 21 inci maddesinde “Perakende satış hizmeti fiyatları, abone grupları ve/veya gerilim seviyeleri bazında ayrı ayrı olmak üzere sabit ve/veya değişken bir bedel olarak belirlenir.” hükmü yer almaktadır.”
- Yukarıdaki açıklama EPDK sitesinden alınmıştır.
Bu bilgiler doğrultusunda faturalarda yer alan Perakende Satış Hizmet Bedeli, faturalandırma, müşteri hizmetleri, perakende satış hizmetine ilişkin yatırım giderleri ve perakende satış hizmetine ilişkin diğer giderlerden oluşmaktadır. Perakende satış hizmeti bedeli, Perakende Elektrik Satış Şirketinden (eski Tedaş) ve bazı serbest tüketicilerden tahsil edilmektedir.
PSH Bedeli’ nin tüketilen elektrik miktarı üzerinden (endeks esaslı olarak) abonelerden tahsil edilmesi doğru bir uygulama değildir. 2011 yılında Perakende Hizmet Bedeli ikiye ayrıldı. Birisi Perakende Hizmet Sayaç Okuma Bedeli; diğeri Perakende Hizmet Faturalandırma Bedeli oldu. Bu bedellerin birim fiyatları tüketimler üzerinden tahsil edilmeye devam edildi. Daha sonra Perakende Hizmet Sayaç Okuma Bedeli için açılan davadan sonra bu bedel ( 2012 Ocak itibarı ile ) artık tüketim üzerinden değil de sabit bir bedel üzerinden tahsil edilmeye başlandı. Ancak faturalandırmaya ilişkin Perakende Hizmet (PSH) Bedeli halen tüketilen elektrik miktarı üzerinden tahsil edilmeye devam edilmektedir.
Faturalama ve tahsilat giderleri, tanıtım ve pazarlama giderleri, müşteri hizmetlerine ilişkin giderlerin karşılığı olarak alınan Perakende Hizmet Bedeli her bir abone için aynı işlemdir.
A Firması 303.265 TL ( 1.000.000 kWh ) fatura ödeyen bir OG Sanayi Abonesi 7.233 TL PSH Bedeli öderken
B Firması 3.032.596 TL ( 10.000.000 kWh ) fatura ödeyen bir abone 72.330 TL PSH Bedeli öder.
*2015 Ekim Sanayi OG tarifesine göre hesaplanmıştır.
Bu hizmet, tüketim arttıkça maliyeti artan bir tarife kalemi değildir. Dolayısı ile endeks esaslı bir tahakkuk olması kadar haksız bir uygulama olamaz. Tüketim ne kadar artarsa artsın, maliyet sabittir. Ancak yukarıdaki örnekte de görebileceğiniz üzere tüketim arttığında PSH’a ödediğiniz bedelde artmaktadır. A ve B firması aynı hizmeti alırken elektrik şirketlerine ödedikleri bedel A Firması’nın neredeyse on katıdır. Tahsil edilen bu bedelin ne kadar adil olduğunun takdirini size bırakıyorum.
Bir diğer ilginç durum ise EPDK tarafından açıklanan tarifelerdedir. Bu tarifelerin en sağ tarafında “Serbest Tüketiciler için Enerji Hariç Bedellerin Toplamı” diye bir bölüm vardır. Bu bölümde serbest tüketicilerin ödemesi gereken ( başlığını okuyunca ben böyle yorumladım) İletim, kk bedeli, dağıtım bedellerinin toplamı yazmaktadır. Bu bedellerin içinde ise PSH Bedeli yoktur. O zaman hemen on puanlık uzmanlık sorusunu soruyorum.
Serbest Tüketiciler PSH Bedeli Öder mi?
Bal gibi de ödüyorlar işte! Çünkü neden bilinmez serbest tüketicilerin imzaladığı elektrik sözleşmeleri enerji mevzuatına tabi değil… Bunu ben demiyorum, EPDK diyor. Bu tarz durumlarda EPDK’ya şikâyete gittiğinizde size “ikili anlaşmalar bizim yetki alanımıza girmez” diyerek topu taca atıyorlar. Bir elektrik şirketi sözleşmesine yazmak kaydı ile sizden her türlü bedeli alabilir diyorlar. İşte tam da bu sebepten imza atılan sözleşmelerin çok iyi okunması gerekiyor. Ancak ne yazık ki sayfalarca olan bu sözleşmeler genelde okunmadan imzalanıyor. Bazen okunmasına rağmen sektör terminolojisinden kaynaklı anlaşılamadığından yine imzalanıyor. Bu konuda tüketicinin piyasa uzmanı kadar bilgi sahibi olması beklenemez. Dolayısı ile EPDK’nın burada tüketiciyi koruması gerekmektedir. Ancak özel bir elektrik şirketinden elektrik alıp serbest tüketici olduğunuzda EPDK’nın yetki alanından çıkıp tamamen Türk yargı sisteminin şefkatli kollarına kalırsınız. Bana göre serbest tüketicilerden PSH Bedeli alınması hatalı bir işlemdir.
Sonuç
Serbest tüketici olsun ya da olmasın abonelerden endeks esaslı olarak PSH Bedeli alınması çok büyük bir hatadır. Tüketim arttıkça size verilen hizmet artmamasına rağmen bunun için ödediğiniz para artmaktadır. Abonelerin bu bedel ile alakalı mahkemelere giderek haklarını talep etmesi gerekir. Vatandaşlarımızdan toplanan bu bedelin tarifeden kaldırılması ve önümüzdeki dönemlerde tarife yapısı Elektrik Piyasası Kanunu’n da belirtildiği gibi taraflar arasında ayrım gözetmeksizin eşit şekilde oluşturulmalıdır. Benim düşünceme göre PSH Bedeli hakkında açılacak davalar mahkemeye durum iyice izah edilebildiği takdirde kesin kazanılabilir. Ancak burada avukatların çok dikkatli olması gerekiyor. Enerji sektörü internetten araştırma yaparak ya da iki üç kişiden aldığınız bilgilerle size dava kazandırmaz. Bu konuda uzman kişilerden destek almalısınız.
Bülent Çebin
Enerji Tüketicileri Derneği Genel Başkanı
Kaynak: EnerjiEnstitüsü