Köşe Yazısı: EPİAŞ ( Enerji Piyasaları İşletme A.Ş )’ın Rolü Ne Olacak?

Kategori : ELEKTRİK ENERJİSİ, ENERJİ GÜNDEMİ - Tarih : 06 Ekim 2014

Son dönemlerde Türkiye Elektrik Piyasası’nın oldukça hareketli olması hepimizin dikkatini çekmiştir. Özelleştirmelerle başlayan bu süreç yeni elektrik piyasası kanunlarının yürürlüğe girmesi ile devam etmektedir. Bu kanunlardan en son çıkanı ise 30 Mart 2013 yılında yürürlüğe giren 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’dur. Kanunun nihai amacı; kısaca enerji piyasasına likidite ve şeffaflık kavuşturulmasının yanı sıra, piyasa oyuncularına sürdürülebilir bir rekabet ortamı sağlamaktır.

Elektrik piyasasının gelişimini temel hatlarıyla incelediğimizde köklü ve hızlı bir değişimin olduğunu rahatlıkla göreceğiz. Elektrik ve enerji piyasasının oluşumunun ilk adımları 1970 yılında TEK’in (Türkiye Elektrik Kurumu) kurulmasıyla atılmıştır. TEK 1970-1994 arasında ülkemizde elektriğin üretimi, iletimi ve dağıtılmasından sorumlu olan ilk ve tek devlet kurumuydu. 1994 yılında Bakanlar Kurulu kararı ile TEK ayrılarak TEDAŞ (Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.) ve TEAŞ (Türkiye Elektrik Üretim İletim A.Ş.) kurulmuştur.

Sektörün giderek büyüyüp gelişmesi sonucu kamuda bu tarzda ayrılmalar devam etmiş ve görev yükü daha da hafifletilmeye çalışılmıştır. 2001 yılında TEAŞ yeniden yapılandırılarak TEİAŞ (Türkiye Elektrik İletim A.Ş.), EÜAŞ (Elektrik Üretim A.Ş.) ve TETAŞ (Türkiye Elektrik Ticaret Taahhüt A.Ş.) genel müdürlükleri kurulmuştur. 2004 yılına kadar elektrik ve enerji piyasasında devletin tekelliği devam etmiştir. Enerji sektöründe özelleştirmenin ilk adımları Özelleştirme Yüksek Kurulu’nun 2 Nisan 2004 tarih ve 2004/22 sayılı kararı ile TEDAŞ’ın özelleştirme programına alınması ile başladı.

2009 yılından 2013 yılına kadar TEDAŞ’ın bünyesinde olan 21 elektrik dağıtım bölgesi kademeli olarak özel sektöre devredildi. Böylelikle dağıtım ve perakende satış sektöründe devletin faaliyet alanı tamamen sona ermiş oldu. Günümüzde ise özelikle EÜAŞ bünyesinde bulunan enerji üretim santrallerinin büyük bir kısmının özel sektöre devri planlanmaktadır. Bu şekilde kamunun tekelinde olan elektrik, enerji piyasasına özel sektöründe dahil olması ile bu sektörde serbestleşme adına büyük adımlar atılmış oldu. Enerji sektörünün özelleşme serüvenini kısaca böyle gelişmiştir ve halen devam etmektedir.

Enerji sektöründe hem arz güvenliğinin sağlanması hem de yatırımcıyı çekmek Türkiye’nin öncelikli ekonomik hedefleri arasındadır. Buna paralel olarak elektrik piyasasında yatırımların artırılması amacı ile yukarıda bahsettiğimiz birtakım düzenlemeler yapılmıştır. Bu düzenlemelerden en önemlisi ise son günlerde gündeme gelen ve enerji piyasasında bir devrim yaratacağı öngörülen EPİAŞ’ın (Enerji Piyasaları İşletme A.Ş.) kurulacak olmasıdır. Başta da bahsettiğimiz gibi 6446 sayılı kanunun yürürlüğe girmesi ile enerji ve elektrik sektöründe serbest bir platform oluşturmak amacıyla kurulacak enerji borsasının mevzuat hazırlıkları ve altyapısı tamamlanmış durumdadır. Kanuna göre EPİAŞ özel bir anonim şirketi olacaktır ve bünyesinde spot piyasaları ihtiva edecektir. Piyasada EPİAŞ’tan beklenen ise yönetişim, piyasa gözetimi ve spot piyasa verilerinin gösterge fiyatlara dönüşümü konularında önemli bir kilometre taşı olması ve yakın vadede gaz da dahil enerji piyasasının işletmecisi olmasıdır.

Gelişmiş ülkelerde EPİAŞ benzeri platformlar oldukça fazladır. Ülkemizde de bunun kurulması ile birlikte elektrik ve doğalgaz fiyatları arasında güçlü bir ilişki kurularak enerjiyi daha verimli ve etkin kullanmamızı sağlayacaktır. Eğer bugün, tüm enerji emtialarının ticareti,arz ve talebin şekillendirildiği, likiditesi yüksek ve şeffaf olsaydı, tüketiciler ve tedarikçiler; enerjinin en verimli biçimde kullanılacağına dair daha etkin kararlar alabilirlerdi. Oluşacak piyasalarla beraber gelecek ve gelişecek olan ‘gün içi eş zamanlı enerji ticareti’,toptan satış şirketlerine,üreticilere ve özellikle yenilenebilir enerji yatırımları gibi sistemde dengesizlik yaratarak öngörülmeyen bedellerle karşı karşıya kalan piyasa katılımcılarına daha etkin avantajlar sağlayacaktır. Büyük sanayi kuruluşları da piyasada oluşan fiyatları gözlemleyerek hem sistem denge ve dengesizliklerine katkıda bulunabilecek hem de yük düşerek çalışmadığı zamanlarda da finansal anlamda kendilerine getiri sağlayabileceklerdir.

Kısaca EPİAŞ’ın rolüne maddeler halinde bakarsak;

– Yeni kurulacak enerji borsası ile öncelikle rekabet edilebilir bir piyasada şeffaflık, serbestlik ve elektrik fiyatlarında büyük ölçüde öngörülebilirlik sağlanacak.

– Nihai tüketicilere orta ve uzun vadede elektrik fiyatlarının düşmesi gibi önemli katkılar sağlanacak.

– Gün içinde elektrik fiyatlarının kolayca değişimi yatırımcılar ve sektör oyuncuları tarafından kolayca takip edilebilecek ve daha güvenli bir platformda yatırımlar hızlanacaktır.

– Yatırımcılar enerji borsası ile birlikte kar ve risk oranlarını daha doğru ve kesin olarak öngörerek yatırımlarına güvenli bir şekilde devam edebilecektir.

– Sadece enerji sektörüne yatırım yapacak yatırımcılar değil, elektrik enerjisinin kullanıldığı tüm sektöre yatırım yapacak yatırımcılar orta ve uzun vadede elektrik fiyatlarını görerek daha şeffaf ve liberal bir şekilde yatırım ortamı sağlanacaktır.

– Liberal bir piyasa yapısına geçmek için oluşacak yapılanmada özel sektörün payının yüksek olması her kesimden yatırımcının söz sahibi olmasını sağlayacak.

Eşit katılımcı yapısıyla oluşturulacak EPİAŞ’ın %40’ı özel sektörün, %30 TEİAŞ ve BOTAŞ’ın %30 BİST’in (Borsa İstanbul ) bünyesinde yer alacak. EPDK’nın (Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu) son duyurusuna göre EPİAŞ 61.5 milyon liralık bir kaynak ile kurulacak ve bir hisse 1 TL olacak. Şirketlerin satın alabileceği hisse miktarı ise %4 oranını geçemeyecek. Şirketin yönetim kurulu üye sayısı ise 7 olarak belirlenmiş durumdadır.

Sonuç olarak bu tarz platformların ülkemizde faaliyet göstermesi enerji sektörünün geleceği açısından büyük önem arz etmektedir. Enerji sektöründe liberalizasyonun en büyük adımlarından biri olan EPİAŞ’ın sektöre katkısının bir hayli fazla olacağı ise kuşkusuz.

Kaynaklar