Kategori : ENERJİ GÜNDEMİ - Tarih : 24 Aralık 2013
Suriye’de Radikal İslamcılardan kaçarken Esad rejiminin ocağına düşen Batı, Esad’ı ikna için İran’ın oynayacağı role muhtaç.
Son yolsuzluk operasyonuyla birlikte, uzun zamandır bilinen ‘İran-Halk Bankası-altın’ üçgeninde aslında bilinenden çok daha fazla bilinmeyen olduğu ortaya çıktı. Radikal’den Uğur Gürses 19 Aralık’taki yazısında bu karmaşık üçgeni çok güzel özetledi. ABD ve AB ülkeleri 2010’da İran’a ticaret ambargosu uygulamaya başlayınca İran’la yapılan finansal işlemler ve transferlerle ilgili kısıtlamalar uygulanmaya başlandı.
2012 Mart ayından itibaren de uluslararası döviz transfer sistemi olan Swift üzerinden İran’a ve İran’d
an diğer ülkelere para transferi yapmak imkânsız hale geldi. Ancak İran’dan doğalgaz ve ham petrol satın alan Türkiye gibi bazı ülkeler istisna tutuldu. Türkiye, İran için Halkbank’ta bir hesap açtı ve İran da Türkiye’ye sattığı enerjinin bedelini bu bankada tutuyordu. Daha sonraları ise İran bu hesabındaki parayı altına çevirip ülkesine taşımaya başladı. Denklem özetle bu.
ABD ise bu çetrefilli ticarete uzun zamandır söyleniyordu. ABD Kongresi’nden 47 milletvekili nisan ayında hem ABD Dışişleri Bakanlığı’na hem de Hazine Bakanlığı’na bir mektup yazarak Halkbank’ın İran’a yaptığı altın ihracatının incelenmesini istedi. Bu mektupla İran’a uygulanan ambargoları sıkılaştırmayı hedeflediklerini açıkça söylediler. Sadece Kongre değil, Amerikalı yetkililer de sık sık Halkbank’ın bu operasyonundan şikâyet ediyorlardı. Hazine Bakanlığı’nın Terörizm ve Finansal İstihbaratından sorumlu müsteşarı David Cohen daha geçen hafta operasyonun hemen ardından Ankara’yı ziyaret ettiğinde İran’la P5+1 ülkeleri arasında imzalanan anlaşmanın İran’a yaptırımların gevşediği anlamına gelmediğini, uluslararası toplumun bir parçası olan Türkiye’nin gereken hassasiyeti göstermesi ve Halkbank’la ilgili daha önce yapılan uyarıların bundan sonra da dikkate alınması gerektiğini söyledi.
Cohen daha önceki ziyaretlerinde de başta Halkbank olmak üzere Türkiye’deki finansal kurumların İran ile finansal ilişkilerinin kendilerini ABD’nin finansal sisteminden izole edebileceği uyarısında bulunuyordu. Zaten ABD, Temmuz 2013’ten itibaren altın transferini engellemek için İran’a altın ihracatını da yasakladı. Peki, bu yasağa rağmen Türkiye’nin altın ticaretini sürdürmesi yasal mıydı? Demokrasileri Koruma Vakfı adlı muhafazakâr düşünce kuruluşunun uzmanlarından Jonathan Schanzer, “İran ile altın ticareti uluslararası toplumun İran’a uyguladığı ambargolara doğrudan aykırı olmasa da ruhuna aykırı” diyor. Halkbank cephesi ise ambargoları deldiği iddialarını hep yalanlayageldi.
Sonuçta, bu yolsuzluk operasyonu ne sonuç verir, vermez, bilinmez… Ama kesin olarak bilinen bir şey varsa, o da Türkiye ile İran arasında yapılagelen enerji alışverişini olumsuz yönde etkileyeceği. Her şeyden önce, ambargoları altın ticareti üzerinden aşmasına göz yumulan Türkiye’nin artık diğer ülkelerle aynı koşullara tabi tutulacağını öngörebiliriz. Bu da tam da ambargoların yumuşatılmasının, hatta kaldırılmasının tartışıldığı bu günlere denk gelmesi açısından büyük talihsizlik. İran sadece ABD değil tüm dünyayla yapıcı bir diyalog içine girmiş durumda ve başta ABD olmak üzere uluslararası toplum için mesele sadece İran’ın barışçıl nükleer enerji üretmesi değil.
Tahran, Suriye konusunda perde arkasında kilit bir rol oynayacak gibi görünüyor. Suriye’de radikal İslamcılardan kaçarken Esad rejiminin ocağına düşen Batı’nın, Esad’ı ikna konusunda İran’ın oynayacağı role muhtaç olduğu aşikâr. Bu yüzdendir ki daha geçen hafta Başkan Obama, İran’la yürütülen görüşmelere zarar vereceği ve 24 Kasım’da Cenevre’de yapılan anlaşmayı ‘öldüreceği’ gerekçesiyle Senato’da 25’ten fazla Demokrat ve Cumhuriyetçi senatörün İran’a yeni ambargolar uygulanmasını öneren kanun tasarısına karşı çıktı.
Son operasyonla birlikte ortaya dökülen rakamlardan, neyin kaç toplamlı olduğu konusunda kafalar oldukça karıştı ama uluslararası sistemin artık sıfır toplamlı bir oyun olmadığı aşikâr. Bu nedenle İran’a uygulanan ambargoları kaldırmanın tam zamanı. Böylelikle ambargoları alt etmek için hükümetlerin şekilden şekle girmeyecek olması da kısa günün kârı olur diyelim.
Kaynak: Enerji Enstitüsü
