Kategori : ENERJİ GÜNDEMİ, ENERJİ VERİMLİLİĞİ - Tarih : 02 Aralık 2013
Enerji verim
liliği ile ilgili algılamada bir çok engelle karşılaşıyoruz. Bunların başında, enerji verimliliğini, tasarruf/bakım veya çevre konuları ile karıştırmamız ve dolayısı ile bildiğimizi – zaten yaptığımızı zannetmemiz geliyor. Aşağıda sıralanan engeller sizlere de aşina geliyor mu ? Nedenleri ve yaratacağı sonuçlar iyi biliniyor mu ?
Bu nedenlere takılmamız sonucunda;
– Ülkemiz enerjide %75 dışa bağlı olunmakta,
– En büyük döviz harcamamız (2012: 60 milyar$, 2013: 62 milyar$ tahmin) enerjide oluşmakta,
– Tehlike sınırına varan işsizlik rakamlarına rağmen enerji verimliliği teknikleri uygulamaları istihdamına ciddi kaynaklarımız enerji ithalatına gitmekte, kısıtlı kaynaklarımız enerji zengini ülkelerini daha zengin etmeye harcanmakta,
– Dışa bağımlılığımız ve cari açık problemlerimiz azalamamakta ve dolayısı ile kırılgan gözüken ekonomimiz nedeniyle uluslararası kredi derece kuruluşları notumuzu yeterince artırmamakta, bu nedenle daha yüksek faizli dış kredi kullanmak zorunda kalınmakta,
– Zaten enerji yoğun olan ana sektörlerimizin rekabetçiliği riski edilmekte, sektörlerimizin sürdürülebilirliği tehlikeye atılmakta,
– Enerji yoğunluğumuz (yaratılan birim katma değer başına harcanan enerji miktarı) bir türlü hedeflerimiz doğrultusunda (son derece mütevazi olan) bile düşememekte,
– Gelecekteki olası karbon vergilerine karşı zafiyet risklerimiz artmakta,
– Küresel ısınmaya ve dolayısı ile yarattığı iklim değişikliği nedeniyle olası doğal afetlere katkımız devam etmekte, yeni nesillerimize ciddi problemleri olacak bir Dünya bırakılmakta.
Bu nedenler, bu bedelleri ödemeye değer mi ? Nedir bu enerji verimliliği engelleri ?
Engel : Şirket üst yönetiminin enerji verimliliği konusunda bilinçli olmaması.
Neden : Üretimin aşırı ön planda tutulması.
Halbuki, enerji yoğunluğu direkt üretim ile ilişkili olduğundan, enerji yönetimi olmaz ise;
– Üretim maliyetlerinin düşürülmesi engellenmekte
– Üretimin sürekliliği riske edilmekte
– Daha verimli/kaliteli üretim engellenebilmekte
Engel : Enerji Verimliliği Yönetimi yasal zorunluluk ve dolayısı ile maliyetli zannedilmesi
Neden: Enerji verimliliği yönetimi konusu, çevre ve kalite yönetimi konuları ile aynı tutulmakta
Sonuç : Şirketler, zorunlu olmadıkça çevre ve kalite yönetimi konuları gibi enerji verimliliği yönetimi ve projelerini ertelemekte, yasak savar çözümlere yönelebilmekte
Halbuki; kalite ve çevre yönetimi ile sağlanan önemli değerler ölçülemez iken enerji verimliliği ile kolayca ölçülebilen maliyetler azaltılmakta, yatırımlara destekler alınmakta, ucuz finansman sağlanabilmektedir. Enerji verimliliği projelerini hayata geçirmemekle şirketler, uğradıkları verim kayıpları ile kendi kendilerine bilmeden ceza kesmeye devam etmektedir.
Engel : “Sadece yeni teknolojiler enerji verimlidir” önyargısı:
Neden : “Biz tasarruf işini biliyoruz, Enerji Verimliliği bakım/tasarruf faliyetleri gibi zaten yaptığımız rutin bir iş” (Örn. Buhar-hava kaçaklarını onarmak, filtreleri temizlemek, lamba söndürmek yeni bir iş değil,) Geri kalanlar da yeni/yüksek teknolojiler konusu ki şu anda kaynaklarımız bunlara erişmeye müsait değil.
Sonuç : 100’den fazla enerji verimliliği tekniklerinde düşük maliyetli, çok verimli çözümlere ulaşılamamakta/odaklanılamamakta.
Engel : Para var ama şimdi değil
Neden : Enerji Yönetimi ve dolayısı ile Enerji Yönetim Bütçesi yapılmaması veya bir takım onaylara takılması. Enerji Yönetimi yapmak; sadece işletmenin mühendislerinden birinin enerji yöneticisi sertifikasını almasını sağlamak, devlete enerji tüketimlerini bildirmek, ufak tefek tasarruf önlemlerinin alınmasından ibaret olduğunu zannetmek. Uzun vadeli enerji verimliliği politikası oluşturmamak, hedefler edinmemek, yıllık planlar yapmamak ve dolayısı ile ne kazanılacağı bilinmediğinden ne harcanacağını belirlememek = yıllık enerji yönetimi bütçesi yapmamak.
Sonuç : Gerçek verimliliğin hayata geçirilmesinin sürekli ertelenmesi ve hatta hiç uygulanamama riski ile karşı karşıya kalma ve işletmeyi/sektörü/ülkeyi/çevreyi ciddi enerji problemleri riskine açık hale getirmek.
Engel : Para yok ki yatırım yapalım
Neden : Enerji verimliliği yatırımları, üretim yatırımları gibi değerlendirilmekte, 2 yılın üzerinde geri ödeme süreleri olan verimlilik projelerine soğuk bakılmakta. Halbuki, üretim makinaları yatırımlarında; yaşanan yoğun rekabet nedeniyle üretimin getirisi sürekli (her zaman yeterince müşteri bulamama, ürünü satamama riski) ve her zaman arzu edilen fiyatlarla olmaz iken enerjinin müşterisi hep olmakta (işletmenin kendisi) ve fiyatı da sürekli artmaktadır.
– Uzun Geri Ödeme Süresi (2 -3 yıldan daha uzun süreli geri dönüşler tercih edilmiyor)
– Yüksek Yatırım Tutarı (büyük verimlilik projeleri daha yüksek maliyetli olmakta)
– Kredi alınamaması veya zor alınması (yüksek faiz veya teminatlar istenmesi nedeniyle)
– Algılar, önyargılar
Sonuç : Elzem verimlilik projelerinin hayata geçirilmemesi ile kaynak verimsizliğini sürdürerek zararları sineye çekmeye ve dolayısı ile yatırımlar için kaynak yaratmamaya devam etme kısır döngüsüne girmek,
Engel : Enerji yönetimi için olgunlaşmamış sistemler
Neden: Enerji Yöneticisinin olmayışı, Politikalar, stratejiler, yönetim sistemlerinin gelişmemiş olması, ya da enerji yöneticisinin enerji verimliliğine tam/yeterli zaman ayıramaması, enerji yöneticinin diğer sorumluluklarının da olması (bakım, kalite yönetim, üretim, iş güvenliği vb)
Sonuç : Enerji tüketimi detaylıca izlenememekte, enerji yönetimine zaman yeterince ayırılamamakta, yönetim yeterice bilgilendirilememekte, personel inisiyatif kullanmaktan çekinmekte, çalışanlar bilinçlendirilememekte.
Engel : Zayıf bilgilenme/bilgilendirme sistemi
Neden :
– Elektrik, gaz, su vb için yeterince sayıda (enerji yönetimi yapacak düzeyde) sayıda sayaç bulunmaması
– Aktif/Etkin bir şekilde İzleme/Görüntüleme ekipmanlarının bulunmaması
– Çok sayıda veri seti bulunması, veri çokluğunu altında ezilinmesi, Scada sistemi olmaması
– Bilginin çok farklı kişilerde toplanması, İletişim eksikliği
– Kurum dışından uzmanlıklara erişimin zor olması.
– Tedarikçilerden (enerji dağıtım/satış firmalarından) sınırlı enerji tüketim verisi alınabilmesi,
Engel : Kurum içinde sınırlı bilgi ve uzmanlığın olması veya hiç olmaması
Neden : Sınırlı yazılı prosedür/dökümanların olması ve yetersiz eğitim
Sonuç : Zayıf operasyonlar nedeniyle enerji kayıplarının artması ve teşhis/araştırma/hayata-geçirme opsiyonlarının zorlaşması, çalışanlardaki yanlış algılar nedeniyle enerji verimliliği konularında direnç oluşması
Engel : Kurum içinde bilgi ve uzmanlığa erişimin zor olması
Neden : Fazla sayıda birimde bilginin dağınık bulunması, yabancı dil problemleri nedeniyle yabancı literatüre erişim zorlukları
Sonuç : Kurumlar genellikle verimsizlik noktalarını nasıl bulacaklarını ve problemleri nasıl çözeceklerini bilememekteler.
Engel : Etkili enerji politikasının olmaması
Neden : Sadece emir-komuta politikalarına odaklanılması (vergi, sübvansiyon, gönüllülük-fedakarlık) ve yeterli destek fonlarının yaratılamaması
Sonuç : Kurum, enerji verimliliğini iyileştirme konularında teşvik edilememekte
Engel : Zayıf yasal mevzuat
Neden : Bürokrasi problemleri, yasa yapıcıların serbest piyasa dinamiklerinden uzak olabilmeleri, kaçak elektrik kullanımı, etik-olmayabilen davranışlar, sınırlı/zayıf destekler
Sonuç : Enerjinin verimsiz kullanımının önlenememesi ve olumsuz çevresel etkileri
Engel : Kısa vadeli kazançlara odaklanma
Neden : Çatışan politikalar, Enerji işinde çok taraf/kurum olması, Kaynakların düşük-fiyatlandırılması, Elektrik sübvansiyonları
Sonuç : Kaynakların kullanımının azaltılmasında kurumların şevkinin kırılması
Engel : Hiyerarşik yönetim yapıları
Sonuç : Personel öneri vermekten çekinmekte, çözümlerin/alternatiflerin onayları çok zaman almakta
Sektörümüzdeki genel kanı; enerji verimliliği hususlarının yasal zorunluluk haline getirilmeden, yaptırımlar (cezalar) ve ciddi teşvikler olmadan hayata geçirilmesinin olanaksız olduğu yönünde. Bu kanı ciddi gerçeklik payı içermekle birlikte, bana göre yasal zorunluluklar ve cezalar aklını yeterince kullanamayanlar içindir. Biz, bu yönde aklımızı ne kadar kullanıyoruz ? Bu verimlilikleri yeterince yapmamakla kendimize, işletmemize ve çevremize kestiğimiz cezaların ne kadar olduğunu biliyor muyuz ? Asıl bu konuda bilinçlenme gereksinimimiz olduğunu düşünüyorum.
Yazan: Ayhan Sarıdikmen – Enerji Verimliliği Eğitim-Etüt-Proje Yöneticisi / Enerji Gazetesi
Yayıncı: Enerji Gazetesi
