Kategori : ENERJİ GÜNDEMİ, HES & HİDROELEKTRİK SANTRALİ - Tarih : 04 Şubat 2014
Sirderya (Seyhun) ve Emuderya (Ceyhun) nehirleri, zengin petrol ve doğalgaz rezervlerinin bulunduğu Orta Asya topraklarının sulanmasında bölge ülkelerini karşı karşıya getiriyor. Sovyetler Birliği döneminde, üzerine kurulan hidroelektrik santralleriyle bölgenin tüm elektrik ihtiyacının karşılandığı Seyhun ve Ceyhun nehirleri, bağımsızlıktan sonra ülkeler arasında sorun oluşturmaya başladı.
Nehirlerin yukarı kısmında bulunan, petrol ve doğalgaz gibi zenginliklere sahip olmayan Tacikistan ile Kırgız
istan, dağlık coğrafyalarının da katkılarıyla, su kaynaklarını enerji üretiminde kullanmaya çalışıyor.
İki ülkenin bu tutumu, nehirlerin aşağı kısımlarında yer alan, petrol, doğalgaz ve uranyum zengini Özbekistan, Kazakistan ve Türkmenistan’ın tarım arazilerini susuz bırakma tehlikesini doğuruyor.
Tacikistan ve Kırgızistan özellikle kış aylarında artan enerji ihtiyacını karşılamak amacıyla, iki nehir üzerindeki barajlarda toplanan suyu, hidroelektrik santraleri üzerinden salıveriyor. Kış boyunca baraşlarda su tutulamaması yaz aylarında tarım arazilerini sulamak isteyen Türkmenistan, Özbekistan ve Kazakistan’ın kuraklık yaşamasına neden oluyor.
Bölgedeki büyük hidroelektrik santrali projeleri
Tacikistan’ın başkenti Duşanbe’nin 110 kilometre doğusunda yerleşen ve eski Sovyetler Birliği döneminde başlatılan Rogun Hidroelektrik Santrali’nin inşasına yeniden başlaması da bölge ülkelerinden bazılarının tepkisini çekiyor.
Ceyhun nehrinin üst kısmındaki Vahş ırmağında yaklaşık 335 metre yükseliğe sahip olacak Rogun Hidroelektrik Santrali’ni tamamlamayı hedefleyen Tacikistan, bu santralde üretilecek elektriği Pakistan ve Afganistan’a satarak gelir elde etmeyi hedefliyor. Ancak Özbekistan ve Kazakistan, söz konusu barajın belirtilen yükseklikte kurulmasının bölgede su sorunu yaşanacağını ve çevre felaketine yol açacağını ileri sürüyor.
Bölgenin ekonomik yönden az kalkınmış ülkesi Tacikistan, bu barajın tamamlanması için toplam 2,5-3 milyar dolara ihtiyaç duyuyor. Tacikistan’ın, finansal ve teknik destek beklediği Rusya ve diğer ülkeler, Özbekistan’ın tepkisini çekmemek için projede yer almak istemiyor.
Projeye 200 milyon dolar harcayan Tacikistan’ın, inşaatın ilk aşamasını tamamlamak için 700 milyon dolar daha harcaması gerekiyor.
Rusya, HES’lere vereceği desteği pazarlık unsuru yapabilir
Bölge ülkeleri, Kırgızistan’da kurulacak Kambarata-1 Hidroelektrik Santrali için de görüş ayrılığı yaşıyor.
Kırgızlar, Kambarata-1 ile Narın nehrinin yukarı kısımlarında kuralacak Akbulunk, Narın-1, Narın-2 ve Narın-3 hidroelektrik santrallerine Rusya’nın desteğini geçen yıl aldı. Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, projelere destek vereceklerine ilişkin imzayı attı.
Rusya ile Kırgızistan arasındaki bu işbirliğinin Özbekistan’ın tepkisini çekeceğini vurgulayan uzmanlar, Rusya’nın Kambarata-1 HES inşaatına vereceği desteği Özbekistan ile pazarlık konusu yapabileceğini ileri sürüyor.
Baraj yüksekliğinin 270 metre olması planlanan ve Seyhun nehrini besleyen ana kaynaklardan Narın nehri üzerinde inşa edilecek Kambarata-1 Hidroelektrik Santrali’nin faaliyete başlamasıyla Kırgızistan, yılda yaklaşık 6 milyar 300 milyon kilovatsaat elektrik üretecek. Havzasında 4 milyar 600 milyon metreküp su toplanması beklenen barajın, çeşitli hesaplamalara göre 2,5 ile 3 milyar dolara mal olacağı tahmin ediliyor.
Son yıllarda Orta Asya’da güncel probleme dönüşen Seyhun ve Ceyhun suyunun paylaşımı, bölge ülkeleri arasındaki ilişkilere de yansıyor.
Kaynak: Timeturk
