Fosil yakıtlara bağlılığı azaltan, sera gazı emisyonlarını düşüren ve iklim değişikliğiyle mücadelede kritik bir rol oynayan rüzgar enerjisi sistemlerinin en önemli bileşeni elbette rüzgar türbinleridir. Rüzgar enerjisinden elektrik üretilmesini sağlayan türbinler farklı büyüklüklerde ve kapasitelerde üretilmektedir. Günümüzde yaygın olarak kullanılan yatay eksenli rüzgar türbinleri genellikle 100 – 120 metre uzunluğundaki kulelerin tepesine konumlandırılmış üç kanattan oluşmaktadır. Birim alanda daha fazla enerji üretmek için oldukça büyük inşa edilen bu türbinler genellikle şehir merkezlerinden uzak yerlere kurulmaktadır. Bu sayede nüfusun yoğun olduğu alanlarda ses ve görüntü kirliliği oluşturulmaması ve şehir hayatının ve ulaşımın aksamaması hedeflenmektedir. Fakat türbinlerin bulunduğu konumdan ve sahip olduğu yükseklikten muzdarip olan başka canlı türleri vardır: Kuşlar…
Rüzgar enerjisi ve türbinlerle ilgili tartışmalı konulardan biri kuş ölümleridir. Bu konudaki duyarlılığı oldukça yüksek olan bazı uzmanlar her yıl dünya genelinde yüz binlerce kuşun türbin kanatlarına çarparak öldüğünü ifade etmektedir. Ayrıca, rüzgar çiftliklerine bağlı yüksek voltajlı elektrik
Rüzgar türbinleri her ne kadar şehirden uzak alanlara yerleştirilse de eğer proje öncesinde doğru bir fizibilite çalışması yapılmamışsa kuşların göç güzergahlarına kurulmuş olma ihtimali vardır. Birçok kuş türü görece düz bir görüş alanına sahip olduğundan ve derinlik algısından yoksun olduğundan türbin kanatlarını kaçınmaya değer bir yapı olarak görmemektedir. Bu da kanatlara çarpıp ölme risklerini artırmaktadır. Ayrıca, bazı kuş türleri günlerini çoğunlukla av peşinde uçarak ve yeri tarayarak geçirdiğinden havada kalma süreleri artmakta ve bu da yine kanata çarpma ihtimallerini artırmaktadır.
Her yıl ölen kuş sayısının düşük ya da fazla olarak değerlendirilmesinden bağımsız olarak bu kazaların önüne geçmek için birtakım önlemler almak mümkündür. Bu konuyla ilgili deneysel çalışmalar ve saha araştırmaları devam etmekte; bazı rüzgar enerjisi şirketleri konuyla ilgili önemli gelişmeler kaydetmektedir. Rüzgar türbinlerinden kaynaklı kuş ölümlerini azaltmak için alınması gereken önlemlerden bazıları şunlardır:
– Rüzgar türbinlerinin olabildiğince göçmen kuşların göç ettikleri güzergahların dışına kurulması
– Türbin kanatlarına, kule, nasel ya da göbek üzerine yerleştirilen bazı sensörler ile civardaki kuş hareketliliğinin algılanması ve kanatların geçici süreyle önlem amaçlı durdurulması
– Türbinin yakınlarında bulunan kuşları uzaklaştırmak için ultrasonik frekanslar kullanılarak ses dalgaları oluşturulması
– Türbin kanatlarının kuşlar tarafından daha rahat görünebilmesi için özel boyalarla boyanması
Rüzgar enerjisi küresel ısınma ve iklim değişikliğiyle mücadele başta olmak üzere çevresel sürdürülebilirlik açısından kritik önem arz etmektedir. Her teknoloji, uygulama, ürün, hizmet ve süreçte olduğu gibi rüzgar enerjisi sistemleri için de birtakım tartışmaların normal karşılanması gerekir. Fakat unutulmamalıdır ki rüzgar enerji sayesinde tüm dünya genelinde sera gazı emisyonları çok ciddi miktarda azaltılabilmekte ve böylelikle iklim değişikliğiyle mücadeleye önemli katkılar sunulabilmektedir. İklim değişikliğinin kendisi bütün canlı türleri için çok daha olumsuz ve çoğu zaman geri döndürülemez etkiler meydana getirmektedir. Bu bağlamda, rüzgar enerjisi projelerinin kuş ölümleri nedeniyle ertelenmesi ya da hayata geçirilmemesi yerine bazı önlemler alınarak uygulanmasında fayda vardır. Rüzgar türbini üreticileri, taahhüt firmaları ve diğer paydaşlar bu konuda iş birliği yapmalı ve türbin kaynaklı kuş ölümlerinin rüzgar enerjisinin yaygınlaşmasını engellemesine izin vermemelidir.
Dilek AŞAN – Taksim Danışmanlık / dilek@taksimdanismanlik.com – www.dilekasan.com