Kategori : ENERJİ GÜNDEMİ, PETROL ve AKARYAKIT SEKTÖRÜ - Tarih : 16 Haziran 2013
Türk Petrol Kanunu’na göre, 18 petrol bölgesine ayrılan Türkiye arazisi, kara ve deniz olmak üzere iki petrol bölgesine ayrıldı. 6491 sayılı Türk Petrol Kanunu, Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
Kanun, Türkiye’deki petrol kaynaklarının, devletin hüküm ve tasarrufu altında olduğunu öngörüyor. Ülke petrol kaynaklarının milli menfaatlere uygun olarak hızlı, sürekli ve etkili şekilde aranmasını, geliştirilmesini ve üretilmesini amaçlayan kanun, Türkiye’de petrol arama ve üretim faaliyetlerinin düzenlenmesi, yönlendirilmesi, teşvik edilmesi, denetlenmesi, arama ve üretim için gerekli bilgilerin, verilerin toplanması, değerlendirilmesi ve kullanıma sunulmasına ilişkin usul ve esa
sları kapsıyor. 18 petrol bölgesine ayrılan Türkiye arazisi, kanuna göre kara ve deniz olmak üzere iki petrol bölgesine ayrılacak. Kara ve deniz bölgelerini ayıran sınır, kıyı çizgisi kabul edilecek.
Deniz bölgeleri; karasuları içi ve karasuları dışı şeklinde ikiye ayrılacak. Karasuları dışı denizlerde araştırma izni, arama ve işletme ruhsatlarının verilmesi, devri ve süre uzatımları, Bakanlar Kurulu’nun iznine tabi olacak. Bu alanlar, Bakanlar Kurulu kararıyla tamamen veya kısmen aramaya ve işletmeye kapatılabilecek, tadil edilebilecek veya kapatılan bir alan tekrar açılabilecek. Buna göre verilen kararlar, müktesep hakları ihlal edemeyecek.
Askeri yasak bölgeler ile güvenlik bölgelerinde yapılacak işlemlerle ilgili izin verilmeden önce ilgili kamu kurum ve kuruluşlarından görüş alınacak.
60 GÜN İÇİNDE ARAŞTIRMA İZNİ VERİLECEK
Petrol İşleri Genel Müdürlüğü, başvuruyu uygun bulursa 60 gün içinde araştırma izni verecek. İzin talep edilen sahanın bir kısmında araştırma izni, arama ruhsatı veya işletme ruhsatı verilmiş olması, araştırma izni verilmesini engellemeyecek. Ancak araştırıcı, işlem yapmakta olan diğer bir petrol hakkı sahibinin rızası olmadan süren sondaj ve benzeri saha etütlerinin yapıldığı yerlere giremeyecek.
Araştırma izni sahibi, araştırma alanının hektarı başına bir defaya mahsus olmak ve ödeme şekilleri yönetmelikle düzenlenmek üzere 50 kuruş ücret ödeyecek. Araştırma sonucu elde edilen bilgiler, Genel Müdürlüğe de verilecek. Genel Müdürlük, 8 yıl süreyle bilgileri gizli tutacak.
ARAMA RUHSATI
Arama ruhsatlarının sınırları ve büyüklüğü, uluslararası kabul gören coğrafik grid sistemiyle uyumlu hale getiriliyor.
Arama ruhsat, arama ruhsatı alanı içinde arama yapmak, arama ruhsatı alanı çevresinde araştırmada bulunmak, bulunan petrollü alanları geliştirerek bu sahadan petrol üretmek ve keşif başvurusunda bulunmak üzere verilecek.
Arama ruhsatı, kara sınırları ve karasuları içi denizlerde 1/50.000 ölçekli pafta esasına göre yapılacak. En büyük ruhsat alanı, 1/50.000 ölçekli bir tam pafta olacak. En küçük ruhsat alanı, 1/50.000 ölçekli aynı pafta içerisinde kalmak kaydıyla 1/25.000 ölçekli bir tam pafta olacak. Ruhsat alanı, 1/50.000 ölçekli paftanın dışına taşamayacak ve 1/25.000 ölçekli paftalardan oluşacak.
Münhasır ekonomik bölge sınırları içinde ruhsatlandırma birer tam derecelik enlem ve boylam çizgileri arasında kalan bir derecelik alan esasına göre yapılacak. En büyük ruhsat alanı bir derecelik alan olacak. En küçük ruhsat alanı bir derecelik alan içerisinde kalmak kaydı ile 1/100.000 ölçekli bir tam pafta olacak. Ruhsat alanı bir derecelik alanın dışına taşamayacak ve 1/100.000 ölçekli paftalardan oluşacak.
Arama ruhsatının karalarda 4 yıl, denizlerde ise bu sürenin yüzde 50 fazlası olan süre, tasarıyla karalarda 5, denizlerde 8 yıla çıkarılacak.
İş programını yerine getiren ruhsat sahibinin en az bir sondaj yapılmasını da içeren iş ve yatırım programı ile buna karşılık gelen yüzde 2 teminatı vermesi kaydıyla ruhsat süresi karalarda 2, denizlerde 3 yıla kadar uzatılabilecek.
Birinci uzatım süresi içinde sondaj programını yerine getirmiş bir petrol hakkı sahibinin arama ruhsatının süresi, yeni bir sondaj ve yatırım programı ile buna karşılık gelen yüzde 2 teminatı vermesi halinde karalarda 2, denizlerde 3 yıla kadar uzatılabilecek.
ARAMA RUHSATI SÜRESİ KARADA 9, DENİZDE 14 YIL
Arama ruhsatının süresi ilk yürürlük tarihinden itibaren yapılan uzatmalar dahil karalarda 9, karasuları içi denizlerde 14 yıldan fazla olamayacak. Ancak arama ruhsatının süresi sonunda petrol keşfi yapılan alanlarda bu petrol keşfinin ticari değerlendirmelerinin yapılabilmesi için iki yıla kadar ek süre verilebilecek.
Arama sahasında açılmakta olan bir arama kuyusunun bitirilmesi veya varsa üretim testlerinin tamamlanabilmesi için gerekli olan operasyon süresi, arama ruhsatı süresini aşacak durumda ise petrol hakkı sahibinin talebi üzerine 6 aya kadar ek süre verilebilecek.
Arama ruhsatında yapılan bir keşiften sonra arayıcı, sahayı geliştirme ve üretime başlamakla yükümlü tutulacak. Bu takdirde arayıcı, üretilen petrol bakımından, işletmecinin tüm hak ve yükümlülüğüne tabi olacak.
Genel Müdürlükçe belirlenen ve aramaya açık olan alanlar, ruhsatlandırma usulündeki başvurulara kapatılarak açık artırmaya çıkmak suretiyle arama ruhsatına konu yapılabilecek. Başvuruya kapatılan bu alanlar, Genel Müdürlük tarafından tekrar açılmadan bu alanlara ruhsat başvurusu yapılamayacak.
YÜZDE 2 TEMİNAT
Kanunla arama ruhsat başvuruları için teminat alınmaya ilişkin düzenlemeler de getiriliyor.
Petrol hakkının elde edilmesi için yapılan başvurunun değerlendirilmesinde, başvurunun mevzuata uygunluğu, başvuranın mali yeterliliği dikkate alınacak.
Petrol aramalarına açık bir sahaya yapılan ilk arama ruhsatı başvurusunun kapsadığı alan ilan edilecek. İlk ve sonraki başvuruların içeriği ilan tarihini takip eden 90 gün boyunca gizli tutulacak.
Başvuru sahibi, ruhsat başvurusunda ve süre uzatım taleplerinde sunduğu iş programı için gerekli yatırım tutarının yüzde 2’si kadar teminat verecek. Denizlerde bu oran yüzde 1 olarak uygulanacak. Teminatın taahhüt edilen iş programının yıllık gerçekleşen miktarına karşılık gelen kısmı, petrol hakkı sahibine iade edilecek.
İŞLETME RUHSATI 20 YIL İÇİN VERİLEBİLECEK
İşletme ruhsatı, yönetmeliğe göre alınacak iş ve mali yatırım programı dikkate alınarak yürürlüğe girdiği tarihten itibaren başvuru sahibinin talebine göre 20 yıl için verilecek. İşletme ruhsatı süresi, uzatım talebine ekli olarak verilen üretim programının uygun görülmesi halinde, 10’ar yılı geçmemek üzere iki defa uzatılabilecek.
Üzerinde işletme hakkı sona eren sahalar, işletme ruhsatı verilmek üzere, Bakan onayıyla müzayedeye çıkarılabilecek. Ancak TPAO’nun talebi halinde müzayedeye çıkarılmayabilecek. İşletme ruhsatı önceden müzayedeye çıkarılmış bulunan bir işletme sahasının tamamı veya bir kısmı yine Bakan onayıyla müzayededen kaldırılabilecek. İdari yaptırım sonucu iptal edilen işletme ruhsatının sahibi olan petrol hakkı sahibi veya sahipleri işletme ruhsatında tekrar hak sahibi olamayacak.
Müzayede kararı kaldırılmadıkça, müzayedeye çıkarılan bir saha için arama ve işletme ruhsatı verilmeyecek. Bir sahanın müzayedeye çıkarılması, en fazla teklifte bulunana verilmesi veya herhangi bir teklifin kabul edilmesini gerektirmeyecek.
İşletme ruhsatı sahibine talebi halinde ürettiği petrolü, nakletmek üzere boru hattı inşa izni verilebilecek.
Üretim sahaları kısmen veya tamamen aynı petrollü arazi içinde bulunan işletmeciler, petrol işlemlerini birleştirebilecek.
PETROL ARAYICI VEYA İŞLETMECİSİ, ÜRETTİĞİ PETROLÜN 8’DE 1’İNİ DEVLET HİSSESİ OLARAK ÖDEYECEK
Mevcut kanunda, üretilen ham petrolde varilinden, doğalgazda ise metreküpünden sekizde bir oranında alınan devlet hissesi, kuyu başı fiyatı esas alınarak hesaplanırken, kanun, hampetrolde piyasa fiyatı, doğalgazda ise toptan satış fiyatı esas alınıyor.
Buna göre, petrol arayıcı veya işletmecisi, ürettiği petrolün 8’de 1’ini devlet hissesi olarak ödeyecek.
Arama veya işletme ruhsatları ile ilgili olarak yapılan petrol işlemlerinde kullanılan petrolden devlet hissesi alınmayacak.
Petrol sahalarında üretilen karbondioksit gazı, üretim artırma yönteminde kullanılabilecek.
Yeraltı deposu olarak kullanılacak olan petrol rezervuarları boşaltılmadan ve Petrol İşleri Genel Müdürlüğü’nün uygun görüşü alınmadan kullanılamayacak. Yeraltı depolaması için uygun görülen saha, bir işletmecinin uhdesinde ise o işletmeciye öncelik tanınacak.
Depolama için gerekli olduğu belirlenen sahada üretilmeyecek petrolden devlet hissesi alınmayacak. Bu petrol ancak söz konusu Genel Müdürlüğün izni alınarak ve devlet hissesi ödenerek üretilebilecek.
Petrol üreticisinin ödeyeceği devlet hissesi, bir petrol birimi üzerinden üretilen ham petrolde varil başına, Petrol Piyasası Kanunu’nda düzenlenen yerli ham petrolün piyasa fiyatı, doğalgazda ise dağıtım şirketlerine veya serbest tüketicilere yapılan satış fiyatı üzerinden hesaplanacak.
Devlet hissesi, üretimin yapıldığı ayı takip eden ayın 20. gününe kadar beyan edilerek tahakkuk ettirilecek. Devlet hissesinin beyan edilmemesi veya eksik beyan edilmesi halinde, tespit edilen farklar üzerinden devlet hissesi tarh edilecek. Tarh edilen devlet hissesi, yüzde 100 fazlasıyla alınacak.
ANLAŞMAZLIK DURUMUNDA KAMULAŞTIRMA YAPILACAK
Kanuna göre, petrol hakkı sahibi, arama veya işletme ruhsatında veya civarında petrol işlemi için gerekli arazinin kullanma hakkını, arazi özel mülkiyete ait ise anlaşma, anlaşmazlık durumunda ise kamulaştırma yoluyla elde edebilecek. Arazi Hazine’ye ait ise Maliye Bakanlığı’ndan bedeli karşılığında kiralamak, irtifak hakkı tesis etmek veya kullanma izni almak ve ruhsatına kaydedilmek suretiyle kazanabilecek.
Anlaşmaya dayanan kullanma hakkı 3 yıldan fazla sürdüğü takdirde özel mülkiyet konusu arazinin kamulaştırılması, arazi sahibi veya petrol hakkı sahibi tarafından istenebilecek.
Kamu yararı niteliğindeki kamulaştırma kararı, talep üzerine Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nca verilecek.
Kamulaştırılan arazinin mülkiyeti, Hazine’ye kullanma hakkı kamulaştırma bedelini ödeyen petrol hakkı sahibine ait olacak. Bu durumda, Maliye Bakanlığı tarafından petrol hakkı sahibi lehine bedelsiz olarak ve ruhsat süresi kadar kullanma hakkı verilecek. Arama ve işletme ruhsatı iptal edilirse kamulaştırma bedeli iade edilmeyecek.
GELİR VERGİLERİ KESİNTİSİ TOPLAMI YÜZDE 55’İ GEÇMEYECEK
Petrol hakkı sahiplerinin safi kazançları üzerinden ödemekle yükümlü bulundukları vergiler ve hissedarları adına yapmaları gereken gelir vergileri kesintisi toplamı, yüzde 55’i geçemeyecek.
Dar mükellefiyet esasında vergilendirilen kurumlara petrol arama faaliyetleri için yapılan serbest meslek kazancı ödemelerinden Kurumlar Vergisi Kanunu uyarınca yüzde 5’i oranında tevkifat yapılacak.
Petrol işlemleriyle diğer faaliyetlerde bulunan petrol hakkı sahiplerinin petrol işlemlerine ait faaliyetleri, diğer faaliyetlerinden ayrı olarak muhasebe kayıtlarında izlenecek ve vergilendirilecek. Esas faaliyetleri bu kanuna göre petrol işlemi olan iki veya daha fazla petrol hakkı sahibi, aralarında bir ortaklık oluştursa bile ayrı ayrı vergiye tabi olacak.
MUAFİYETLER
Petrol işlemlerinde kullanılacak malzeme ithalinin, gümrük muafiyeti, dahilde alınan vergi ve fonlar ile TSE ve CE güvenlik sertifikası konularında başka kurum ve kuruluşun iznine tabi olmadan, bakanlığın uygunluk izniyle yapılabilmesine imkan tanınıyor.
Petrol hakkı sahibinin Türkiye’deki petrol işlemi için idari faaliyetleri ile bina tesislerinin ve teçhizatlarının inşası, kurulması ve işletmesine ait malzemeler hariç, petrol işlemlerinde kullanılacak ve Genel Müdürlükçe onaylanan malzemeyi, ekipmanı, akaryakıtı, kara, deniz ve hava nakil vasıtalarını ithal etmesi ya da yurt içinden teslim alması, gümrük vergisinden, yapılan işlemler harçlardan, düzenlenen kağıtlar damga vergisinden müstesna olacak.
Petrol hakkı sahibi, sermayesine mahsuben her zaman transfer talebinde bulunabilecek. Petrol hakkı sahibi ihraç ettiği petrolden sağladığı dövizi yurtdışında muhafaza edebilecek. Bu döviz tutarı, Türkiye’ye ithal edilmiş sermaye ile bunu aşan net kıymetlerin transferinden mahsup edilecek.
Doğal afetler veya savaş hali, petrol işlemine etkileri oranında petrol hakkı sahibinin hak ve sorumluluklarını eşit sürede erteleyecek.
TEMİNAT VERİLMESİ ZORUNLU OLACAK
Petrol hakkı alınmasından önce, petrol işlemleri sırasında doğabilecek zarar ve ziyanı karşılamak üzere teminat verilmesi zorunlu olacak. Teminat miktarları hektar başına; araştırma izin harcının on binde beşi, arama ruhsat harcının binde biri, işletme ruhsat harcının binde 5’i kadar olacak. Bakanlar Kurulu bu oranı yüzde 50 oranında artırma ya da eksiltmeye yetkili olacak.
Hudutlarda, askeri yasak bölgelerde, tarihi yerlerde ve yerleşim yerlerine hangi mesafede petrol işlemi yapılabileceği yönetmelikle belirlenecek.
Petrol hakkı sahipleri, 1980’den sonra keşfettikleri petrol sahalarında ürettikleri ham petrol ve doğalgazın tamamı üzerinden, kara sahalarındaki yüzde 35’ini ve deniz sahalarında yüzde 45’ini ham veya mahsul olarak ihraç etme hakkına sahip olacaklar. Geri kalan kısım ile 1980’den önce bulunmuş sahalardan üretilen ham petrol ve doğalgazın tamamı ve bunlardan elde edilen petrol mahsulleri ülke ihtiyacına ayrılacak. Bakanlar Kurulu bu oranları yeniden belirlemeye ve uygulamaya ilişkin usul ve esasları düzenlemeye yetkili olacak.
500 BİN TL’YE KADAR CEZA
Kanuna göre, tehlikeli fiil nedeniyle önemli ve tamiri mümkün olmayan bir hasar veya zarar verenler 500 bin TL, petrol işlemi sırasında tehlikeli fiil yapanlar 350 bin TL, verilen süre içinde önlem almayanlar geçen her bir gün için 50 bin TL para cezasına çarptırılacak.
Arama ruhsatı veya işletme ruhsatı almaksızın petrol işlemi yapanlara 250 bin TL, araştırma izni ve arama ruhsatı almadan araştırma yapanlara 100 bin TL, verilen bir hakkın kullanılmasını veya kanunu uygulamakla görevli olanların görevlerini yapmasını engelleyenler 50 bin TL, başvurularda gerçek dışı beyanda bulunanlara 50 bin TL, verilmesi gereken bilgi ve belgeleri bir takvim yılı içinde iki defa zamanında göndermeyen veya eksik gönderenlere 10 bin TL, bu durumun bir takvim yılı içinde ikiden fazla tekrarı halinde her tekrar için 10 bin TL idari para cezası verilecek.
Para cezaları tebliğinden itibaren 1 ay içinde ödenecek, cezalara karşı 30 gün içinde idare mahkemelerinde dava açılabilecek.
Arama ve işletme ruhsatı almadan petrol işlemi yapılması sonucunda elde edilen gelire ve petrole el konulacak, bunun mülkiyeti kamuya geçirilecek.
TEŞVİKTEN YARARLANACAKLAR
Arama veya işletme ruhsatı sahibi, arazi sahibine gerekli ödemeyi yapmazsa, girilmesi veya bulunulması yasak yere girerse, petrol işlemini tehdit eden şartlarda Genel Müdürlüğü ve etkilenebilecek diğer petrol hakkı sahiplerini derhal haberdar etmez ve tedbirleri bildirmezse petrol işlemlerinin geçici süre için durdurulabileceği veya doğrudan izin ve ruhsatının iptal edileceği bildirilecek. Bu sürenin bitiminde petrol hakkı sahibi gereğini yapmazsa, Genel Müdürlük petrol işlemini 90 günden az 180 günden çok olmamak üzere geçici olarak durdurabileceği gibi petrol hakkını doğrudan doğruya iptal edebilecek.
Taahhüt edilen iş programının 2 yıl üst üste hiç gerçekleştirilmemesi durumunda verilen teminat irat kaydedilecek ve ruhsat iptal edilecek.
Petrol hakkı sahipleri tarafından gerçekleştirilecek yatırımlara verilecek teşvikler, Bakanlar Kurulu tarafından belirlenecek.
BİR YIL BAŞVURU ALINMAYACAK
Petrol hakkı sahibi yabancılar da Türk kara sularında petrol arama ve üretim faaliyetleri icra edebilecek.
Doğalgaz üretimi yapan hak sahibi yerli ve yabancı şirketler ile yabancı şirketlerin Türkiye’deki şubelerine, toptan satış lisansı verilecek.
Kanun, daha önce alınan arama ve işletme ruhsatlarına ilişkin hak ve yükümlülükleri koruyor.
Kanunun öngördüğü hazırlıkların yapılması ve ilgili yönetmeliklerin hazırlanması için bir yıl süreyle yeni arama ruhsatı başvurusu alınmayacak.
Yapımı devam eden projeler tamamlanıncaya kadar ithalat, ihracat ve kamulaştırma haklarının yürürlüğü devam edecek.
Kaynak: Energy World
